Autoreak plazara: Regina José Galindo

Ez pinturarik, ez oihalik, ez buztinik. Gorputza bera da performance egile guatemalar honen hizkuntza artistikoa. “Zintzoa izan behar dut: ez dakit margotzen, ez marrazten, eta ez nintzen arte eskola tradizional batetik igaro, bat-batean heldu nintzen, eta adierazpen garaikideekin egin nuen topo”, zioen Centroamérica21 aldizkariak egindako elkarrizketan. Hamar metroko garaieran zintzilikatu zen Guatemala Hiriko kale nagusi batean, bere poemak errezitatu eta begira zituen ikusleei botatzeko. Giza odola erosi eta Konstituzionaltasun Gortetik Jauregi Nazionalerako bidea egin zuen isilik, urrats bakoitzean oinak odolaz beteriko ontzian busti eta aztarna gorriak utziz, Gerra Zibilean hildako milaka guatemalarren omenez. Ebakuntza egin zioten, himenak lehengo egoera har zezan, egunkarian “birjinitatea itzultzen dizugu” zioen iragarkia ikusi eta gero. Biluzik, plastikozko poltsa garden batean sartu, eta zabortegi batean bota zezaten utzi zuen. Aiztoaz perra hitza idatzi zuen izterrean. Ospitale psikiatriko batean bizi izan zen hiru egunez, alkandora hertsigarria soinean. Halako hamaika ekintza egin ditu, eta bideoz grabatu; guztiek dute helburu bera: gizarte kontserbakorrari kritika egitea, eta Guatemalan emakumeek bizi duten egoera gizarteratzea eta salatzea, batez ere.

Ekintzaren aurretik, ordea, poemak idazten zituen; handik etorri zitzaion gorputzaren bidez adierazteko eta eragiteko erabakia. Ekintzaren alde egin du, azkenean, “horrek dakarren adrenalinarekin” geratu da. Nazioartean sariak jaso ditu egindako performance ikusgarriengatik. Orain artista honen obrak Artiumen ikusteko aukera izan dugunetako anitzek, beste behin ere, lotsa-edo sentitu genuen, gure ezagutzaren mugak zeinen estuak diren ohartzean. Oilo ipurdia du izena erakusketak, eta ez da gutxiagorako; langileen nazioarteko egunera arte duzue ikusgai. Bertaratzea ezinezko baduzue, ekintza guztien argazki eta azalpenak daude Galindoren webgunean. Alta, atari horrek ez ditu gehienbat autore anitzen antologietan plazaratu dituen poemak biltzen, eta, horregatik, hemendik eta handik berreskuratu ditugunak dakarzkizuegu, itzulita. Artista gaztearen indarra islatzen dute letrek, eta gehienek zerbait bortitza eta lazgarria adierazten dute.

Mina beharrezkoa dugulako eta usu nahi gabe ere bilatzen dugulako, on egin.

 

CIPRAMIL

Egunero zu suntsitzen jarraituko dut

Dosi bakoitza bala bat izanen da

haragian sartuko zaizu

hezurrak hautsiko dizkizu

larritasuna bikoiztuko dizu

Nik hurbiletik ikusiko dut nola egiten duzun intziri

nola darizun odola

eta zorte pixka batekin

hiltzen ikusiko zaitut

Orduan, ahoa zabalduko dut

hortzak estutuko ditut

eta munduari irribarrea oparituko diot

hildako depresioaren oroimenean.

****************************

Heriotzak ez du metaforarik

sinplea eta argia da

funtzionatzeari uzten diozu

zut geratzen zara osotasunaren erdian

erlojuak

-bitartean-

funtzionatzen jarraitzen du

****************************

Amonak ez zidan utzi

panpina bat

bitxi bat

maite zaitut bat

utzi zidan

-ordea-

herra anitz

zapi gorri batean bildurik

idatzi honekin:

pertsonala eta eskualda ezina

****************************

Nire garunak barruan darama

deskonposizio egoeran dagoen masa bat.

Putreek

mo-ko-ka-tu

mo-ko-ka-tu

mo-ko-ka-tu

Poliki-poliki

burezurra urratuko dute

eta mokoak sartuko dituzte.

Orduan izanen da eguna, oturuntza handia

azken korroka

amai ona.

****************************

Nire erraietara zapaldurik

dirau

Orain dela urtebete bizi da nirekin

nire odola zurrupatzen

nire izerdia

nire sexua.

Abortatzen saiatu naiz

baina maitasun honek

ez du heriotza ezagutzen.

****************************

José banintz

-José baino ez-

ez nuke zakil atrofiatu hau

bularrak hondoratuko lirateke

ilez estaliko nintzateke.

Ez nieke bortxaz larrua joko

ezta haien ipurdiei begiratuko.

José banintz,

berdin-berdin nintzake zakar,

eta ez nintzateke Reginarekin maiteminduko.

****************************

Betiko leloa naiz

ahotsen oihartzuna bezala

ilargiaren aurpegia.

Bi titi ditut

-ñimiñoak-

sudurra luzanga

herriaren garaiera.

Miopea,

hizkuntza arruntekoa,

ipurmasail eroriak,

azal laranja.

Ispiluaren aurrean jarri

eta masturbatzen naiz.

Emakumea naiz,

arruntena,

arrunten artean.

****************************

Nik, nire titiburuen argi-koroetan baino sinesten ez duenak

eta zuriak etxeko paretak baino ez dituena

eta sudurretik sartzen ditudan marrak

Gorroto dut inork aingeru deitzea.

Nik, nahi dudan bakarra sua denean.

****************************

Jainkoak esan zuen:

“Ohoratu aita-ama”

Ni

isilik nago

eta saiatzen naiz.

****************************

Nire heriotzaren eguna gogoan izan ez dezazun,

gauez suizidatuko naiz.

****************************

Poesia barruan daramat

norbaitek

-bere buztantxo tenteaz-

sartu zidan.

****************************

Izua

zuri itsusi iruditzeari

tuntuna iruditzeari

puta iruditzeari

iruditzeari

batez ere

iruditzeari

****************************

Orain dela hogeita hamasei urte

aitak

kolpeka erail zituen

amaren ametsak.

Ordutik

preso dago

biziarteko kartzela zigorra ordezkaezina

betetzen.

****************************

Amodioaren

memoria

ezhistorikoa

denez,

berriz

onartu zintudan.

Berriz okertu nintzen.

****************************

Poetek hitz leunak erabiltzeko

ospea dute

maitasunaz mintzatzeko, malenkoniaz,

zeru urdinez, zeruertz lausoaz.

Edo ni ez naiz poeta

edo zalantzan jartzen ditut kideak.

Hau lotsa lotsarik ez ematea

diodanak.

Honek ez du balio, diote.

Ez da poesia makinez mintzo naizelako.

Sukaldeaz

lan egin nahi ez denean.

Nik sentitzen dudana besterik ez dut idazten

eta guztia da poesia, niretzat berdin

balio dutelako euriaren tanta batek

eta ke beltzak.

Orain bai! mozten didate.

Euria poesia-objektu da

Diesela, herri-arazoa.

****************************

Poeta lanbidea.

Eskerrak.

Horrela nire burua iraganarekin

itsu-itsuan zigortu

eta bakarrik negar egin beharrean

ingurua bezain grisa den makina baten aurrean

eseri naiteke

hatzak arin mugitu

eta guztia kaka zaharra dela esan.

****************************

Nire eskuarekin aski dut

berak ez nau azpiratzen

ez nau proban hartzen

nire puntua ezagutzen du

indar zehatza

erritmoa

bat bi hiru lau bat bi hiru

lau bat bi hiru lau bat bi

hiru lau bat bi hiru lau bat

bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi hi

ru lau bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi hiru l

au bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi hiru

lau bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi hiru lau bat bi

hirulaubatbihirulaubatbihirulaubatbihirulaubatbihirul

aubatbihirulaubatbihirulaubatbihirulaubatbihirulaub

atbihirulaubatbihirulau

bat bi hiru