Autoreak plazara: Alejandra Pizarnik

Alejandra Pizarnik (Buenos Aires, Argentina, 1936-1972). Poeta.

Biografia:

Europatik ihes egin zuen familia judutar baten alaba, Buenos Aireseko Avellaneda auzoan jaio eta bertan zendu zen. Hezkuntza nahiko liberala jaso zuen, familiak ez baitzuen diru-arazo larririk eta aita ideia liberalen jarraitzailea baitzen; hala ere, haurtzaroa garai zaila izan zen Pizarnikentzat, konplexuz betetako umea zen, besteak beste, totela zelako. Bigarren mailako eskola amaitzean Kazetaritza ikasketak hasi zituen Buenos Aireseko Filosofia fakultatean. Unibertsitatea baliatu zuen literatur munduko jendea ezagutzeko, ikasteko bainoago; bizpahiru azterketa baino ez zituen egin. Poesian eta horren gizarte giroetan, ordea, laster lortu zuen arrakasta. 19 urterekin (1955) eman zuen argitara lehen poema-bilduma La tierra más ajena eta 20rekin (1956) bigarrena La última inocencia, biak ala biak aitaren diruz editatu zituen. Pizarnikek gerora lehen liburuko poemak erabat baztertu bazituen ere, Buenos Aireseko literaturzaleen arreta pizteko balio izan zioten. Handik aurrera maiztasun handiz argitaratu zituen liburuak, bi edo hiru urtero, hil arte. Ezagunenak dira Parisen zegoela (1960-1964) idatzitakoak eta Buenos Airesera itzuli ondorenekoak: El árbol de Diana, Extracción de la piedra de la locura eta Los trabajos y las noches. Pariseko egonaldia bere bizitzako garai zoriontsuenetakoa izan zen, asko idatzi zuen, bulego batean aritu zen sosak lortzeko, eta Julio Córtazar eta Marguerite Duras ezagutu zituen. Amak eskatuta soilik bueltatu zen Argentinara, hilabete batzuk baino ez geratzeko asmoz. Pixkanaka Pariserako gogoa makaltzen joan zitzaion, poeta laudatua zen sorterrian zein bertatik kanpo, Guggenheim beka lortu zuen eta, azkenean, Avellanedan gelditu zen. Gaitz psikologikoak pairatu zituen bizitza osoan, eta 1972an bere buruaz beste egin zuen, 36 urte zituela.  

Estiloa: 

Poema laburrak, intentsitate handikoak, soberako hitzik xahutzen ez dutenak; horrelakoxeak dira Pizarniken lerroak. Moztea, moztea, moztea, kimatzea eta ostera laburtzea. Horixe zen, César Aira idazle argentinarraren esanetan, Pizarniken metodologia nagusia. Antonio Porchiaren ahotsek, Rimbaudek eta surrealisten lanak berebiziko eragina izan zuten poetaren obran. Poesia konfesionalaren barruan sailkatu dute; heriotza, bakardadea eta maitasuna dira bere poesiaren ardatz inportanteenetakoak. Nahi izatera, euskaraz badugu poema bat irakurgai, Asier Sarasolak ekarri zuen Hitzen Uberan atarira. 

Gaurkoan gurean:

Poesiak egin zuen ezagun, baina ez zuen poesia bakarrik idatzi. Aitzitik, egunerokoa izan zuen adiskide leial eta poesiarako inspirazio-iturri, hainbat eta hainbat urtez. Lumen argitaletxeak egunerokoen edizio berritu eta osoa plazaratu duela aprobetxatuta, hemen dakarkizuegu lagin txiki bat, autorearen jaiotza-urteurrenean. 

Alejandra Pizarniken egunerokoak

1956

Ekaina

Uko egiten diot idazteari. Eguneroko intimoez nekatuta nago, hain hutsalak, hain frustratuak, ez dute konsolamendurik ematen, ez dute laguntzen, baina saihesten dituzte, baina konpontzen dituzte, faltsuki, eguneroko larritasunak.

1957

Larunbata, azaroaren 2a

Landare-egoera.

Goizero esnatzea, negar egin behar izatea eta kafea hartzea. Ezin dut bizitzaz gozatu. Ez diot nire bizitzako ezeri interesgarri irizten. Zenbait kontsolamendu baino ez. Nik ez dut kontsolamendurik nahi.

Erotuko ahal naiz edo azkar hilko. Ziur naiz laster zerbait gertatuko dela. Ezin da horrela jarraitu, hain bakarrik, bizitzen eta negar egiten. Eta, laburbilduz: zer nahi dut? Ai, ez dakit, ez dakit. Agian ez dut ezer nahi. Baina hutsune handi batek, hutsunea den zomorro batek hozka egiten dit. Bihotzak min ematen didala sentitzen dut. Eta ez dago konponbiderik niretzat.

Orain badakit, orain ezagutzen dut nire haurtzaroko bakardadea. Airetik jaio izan banintz bezala, umezurtz bilakatu izan banintz bezala neure jaiotegunean. Horregatik zaizkit arrotz gurasoak. Eta gauzak eskatzen dizkidate oraindik. Haiek, niretzat ezer izan ez direnek.

Porrot sentipen lazgarria. Zer axola du gailendua izateak?

Ostirala, azaroaren 22a

Fedea zugan bakar-bakarrik, Alejandra. Fedea zugan bakar-bakarrik. Ezinezkoa giza komunikazio erabatekoa. Besteek mutilatuta onartzen gaituzte beti, sekula ez gure bizio eta bertute guztien osotasunarekin. Gorroto gaituzte senetik ateratzen dituen gure ezaugarriren batengatik edo onartzen gaituzte gure haragian aingerua den zerbaitengatik. Badira zenbait egun zeintzuetan komunikatzen uzten diguten, eta beste zenbait zeintzuetan harresi artean bakartzen gaituzten. Azken horiek, normalean, bat egiten dute hain justu giza kontaktu gehien behar izaten dugun egunekin. Larridurak eta bakardadeak ematen duten eskale nazkagarriaren itxuragatik baztertzen gaituzte, ziur aski.

Hori guztia, modu nahasian esanda. Ez baitut gaiari buruz ia ezer ulertzen. Baina gaur eta bihar eta beti errepikatuko dut bizitzea posible dela soilik bihotzaren etxean su ona badago.

Igandea, azaroaren 24a

Neure poesiak adoregabetuta. Abortuak, besterik ez. Orain badakit poema bakoitza odoleko eskandalu absolutu batek sortu behar duela. Ezin da idatzi irudimenarekin bakarrik edo adimenarekin bakarrik; beharrezkoa da sexuak eta haurtzaroak eta bihotzak eta beldur handiek eta ideiek eta egarriak eta berriro ere beldurrak aldi berean jardutea ni orrirantz lerratzen naizen bitartean, ni orrira amiltzen naizen bitartean, izendatzeko eta neure burua izendatzeko ahaleginean. Horrez gain, ez dut ahazten lengoaiari, adierazpenari eta abarri dagokiona, erabat arrotza bainaiz gai horietan.

1958

Astelehena, urtarrilaren 20a

Sexu-enkontru batek ez zaitu ezeri lotzen. Egarri diren bi izaki baino ez, basamortuan batzen direnak sosegu bila joateko.

Baina horrek ez du zerikusirik oinarrizko egitatearekin: sexu-enkontru batek ez zaitu ezeri lotzen.

Harridura sakona. Zer-nolako harremana dute edo izan dezakete sexualitateak eta etikak? Zergatik da “debekatua”? Ezin dut ulertu.

(Zure odolean biluzik igeri egin nahi dut).

1959

Otsailaren 17a

Gau txarra izan dut. Atzo La Chartreuse de Parme lapurtu nuen Frantses Literaturako Institutuan. Egin nuen; ez dakit zergatik, baina gustatu zitzaidan. Eskatzeko modu bat da, inork ez didanez ezer ematen. “Je vous arracherai en tonnes ce que vous m’avez refusez en grammes!”. Ez dut inolako errurik sentitzen.

Etxe barruan gelditzea erabaki dut, ikasteko eta lan egiteko. Atzo, liburutegian, Pounden gutunak hostokatu nituen. Hasteko, dio Poundek, lanerako erremintak lortu. Behar-beharrezkoak ez diren autoreak irakurtzeari utzi behar diot, oraingoz laguntzen ez didaten horiek.

Atzo ez nuen ezer egin. Infernuan izan nintzen. Besteak dira nire infernua. Infernurik handiena.

Asko loditu naiz. Ez naiz larritu behar. Ez dago erremediorik. Etengabeko kate bat da. Jateari uko egiteko pozik egon behar dut. Ezin naiz pozik egon lodi banago.

Uztailaren 18a

Eguneroko bat idazteaz lotsatzen naiz. Nahiago nuke eleberri bat balitz. Betikoa. Sentitzen dut ez dudala ezer nahi eta horrek errudun sentiarazten nau. Ez dut zutik bizi nahi, edo ezin dut; lo egin nahi dut. Itsu nago errealitatea eta besteak ikusteko. Hori da azken ondorioa. Badakit Jainkoa ez dela existitzen (arazo hori ez zait interesatzen), ez dago etorkizuneko bizitzarik, ez dago ezer, ez diot neure buruari ezer debekatzen, eta, hala ere, ez dut ezer egiten. Hauxe dut bizitzeko aukera bakarra. Behin, gehiago ez. Eta, hala ere, ez dut ezer egiten.

1960

Osteguna, uztailaren 28a

Atzo, eskailerapean ezkutatuta, nire familiaren elkarrizketa entzun nuen. Nitaz ari ziren, nitaz gaizki esaka ari ziren, barre egiten zuten eta gaitzitu egiten ziren. Nire ezkutalekuan nengoela, deabruzko indar bat nabaritu nuen barruan hazten, maitasunak edo gorrotoak baino sor ezin dezaketen botere bat. Gaur, esnatu naizenean, izebaren aurpegi damutua ikusi eta urtzen nabaritu dut gorrotoa. Goiz osoan saiatu naiz neure burua gogortzen, atzoko sentipenari leial eusten, harresi babesgarri bat bezalako sentipen horri. Baina ez: betiko epeltasuna, ahultasuna, egunerokotasunaren birjaiotzea gailendu zaio bart gaueko heroi odoltsuari. Halaber, atzo, loak hartu aurretik, diskurtso lazgarri bat egin nuen, tonu dostoievskiarrekoa, eta bertan ni nintzen biktima umiliatu eta iraindua. Gaur apurtu dut. Gaur, baita ere, errezatu dut gorrotoa itzul zedin. Baina ez da itzuli. Soilik maitasuna eta gorrotoa, diot nik, soilik maitasuna eta gorrotoa. Gainontzekoa materia gelatinakara da, bizi hustasunaren, bizi itsustasunaren lekuko.

1962

Uztailaren 26a, osteguna

Zer eska dezakegu ez bada egarri gehiago? Eta guztia –errekatik hasita maitearen begietaraino– halaxe amaitzeko: “hain justu ere, zakur bat bezala”.

Abenduaren 19a

M-k esaten dit idazten denak baino ez duela iraungo. Beldurra eman zidan, pentsatu bainuen euriak ere ezaba dezakeela poema bat.

Abenduaren 22a

Bart gauean, hainbat hilabeteren ondoren, gorroto dudana egin nuen: denbora ezeztatu existitzen den aberezko modu bakarrean: mozkortuz eta larrua joz.

Orain, zain, jakiteko zain.

R-ren etorrerak baieztatzen dit igarle izateko dohaina dudala. Poztu? Hauxe besterik ez dakit: akabatzen nauenak mesede egingo dit.

Atzokoak gertatu behar zuen. Erritua ala zeremonia, ez dakit, baina gertatu behar zuen. Mozkortuta bizitzerik banu beti, amodioa egiten beti.

1963

Abenduaren 28a, ostirala

Gaizkia definitzeko behar hau, definitzeko behar hau. Lengoaia bere onetik ateratzeko behar hau, definizioaren bizio madarikatuaren erruz. Gaizkia zer ote den ba al dakit nik? Axola al zait jakitea? Ez. Hortaz… Nola betetzen naizen alferrikako jabetzez! Alferrikako adiskidetasunak, alferrikako liburuak, alferrikako nozioak… Sainduak irakurtzen saiatzen naizen arren, nire pentsamendua liraintzen saiatzen naizen arren espiral edo gezi bilaka dadin, egia onartu behar dut: nire kezka bakarra erotikotasuna da. Eta zentzu horretan koldar hutsa naiz, bere koldarkeria ezkutatzen ez duen koldarra. Erotikotasunaren barrenetaraino joatea da nire premia bakarra, hain da premia handia ezen ez baitut nigandik bereizten. Zer espero dut? Miraria espero dut. Sainduek ganorazko frigidotasun bat eman diezadatela. Otoitz egiatiekin eskatu, apaizekin hitz egin. Ez. Nire amari diodan beldurra da.