Zergatik? Hilabeterako adina mami eman zigun aurreko ostegun-ostiralean, transfeminismoa, kultur-aniztasuna eta estatugintza uztartzen saiatu ginen batzuk Baionan, hiru hitz potolo horiek izenburu zituen UEUko ikastaro batean. Baneraman boladatxo bat horrelako kontu serioez hain modu intentsoan hausnartu gabe, ohitura onak apur bat galduta eta sasoiz ere halamoduz. Esan eta batez ere entzundakoak datozkit orain etengabe, nolabaiteko bestondo politiko-poetikoan, asteburuan Ean ere izan baitzen zer ikasia, eta oporren aurreko Autoreak Plazara hauxe aukeratzeko bat-batean bururatu zait aspalditik bueltaka nerabilen testua, Audre Lorde poeta estatubatuarraren artikulu zorrotz bat. Ikastaroan gehien planteatutako arazoetako bat zen nola bateratu estatua eta feminismoa, edo zergatik erreproduzitu behar dugun feministok estatuaren egitura atzera, alternatibak bilatu ordez. Erantzunik ezin eman, baina eztabaida horren testuinguruan freskagarri iritzi diot ugazaben tresnen eta etxearen inguruko testu honi.
Gehiago jakiteko ikus Jule Goikoetxearen bloga eta Ainhoa Güemesek Naizen argitaratutako idatzia.
Bio-bibliografia oso labur bat: Audre Lorde, poeta, idazle eta ekintzaile feminista estatubatuarra (1934-1992). Karibetik New Yorkera migratutako gurasoen alaba. Gazte-gaztetatik lotu zitzaion poesiari, alor horretan eman zituen lehen pauso literarioak eta baita estreinako lanak argitaratu ere. Eskubide zibilen aldeko 1960ko mugimendu indartsuek eta bere aukera sexuala gizarteratzeko zailtasunek, ordea, zentzu hertsiagoko pentsamendura eta saiakerara eraman zuten. Sexismoa, arrazakeria eta homofobiaren kontrako borrokalari nekaezina, gai horiexek alderik alde zeharkatzen dituzte bere artikuluak. Maitasuna eta gurasoen eta seme-alaben arteko harremanak ere sarri jorratu zituen. Prosan ezagunak ditu The Cancer Journals (Spinsters Ink, 1980), bular-minbiziaren kontrako borroka kontatzen duen egunerokoa, Zami: A New Spelling of My Name (Crossing Press, 1982) eleberri berezi-berezi eta sailkaezina, eta Sister Outsider (Crossing Press, 1984), artikulu eta hitzaldien bilduma. Azken horretatik hartua da guk gaur euskaratu dizueguna ere, 1979ko biltzar baten harira Lordek esandakoak.
Gehiago jakiteko, (ingelesez).
Nagusiaren tresnek ez dute sekula eraitsiko nagusiaren etxea
Duela urtebete biltzar batean parte hartzera gonbidatu ninduten New Yorkeko Unibertsitateko Humanitateen Institutukoek eta baiezkoa eman nuen, sinetsita hizpide izango genuela ea diferentziek zer leku hartzen duten emakume estatubatuarren bizitzetan: arraza-, sexualitate-, klase- eta adin-diferentziak. Alderdi horiek aintzat hartzen ez badira, ahuldu egiten dira pertsonalaren eta politikoaren eztabaida feminista posible guztiak.
Akademiak bere-berea duen harrokerietako bat da teoria feministari buruzko eztabaidak abiatzea gure askotariko diferentziei jaramonik egin gabe, eta leku esanguratsurik eman gabe emakume pobreei, emakume beltzei, hirugarren mundukoei eta lesbianei. Eta, hala ere, hemen nago ni, feminista beltz eta lesbiana, parte hartzeko eskatu baitidate biltzar honen barruan emakume beltzen eta lesbianen ekarpena errepresentatzen dituen mahai-inguru bakarrean. Errealitate horrek zerbait oso tristea adierazten digu biltzarraren ikuspuntuari buruz, gehienbat kontuan hartzen badugu bizi garen herrialdean arrazakeria, sexismoa eta homofobia beti doazela eskutik. Biltzarraren programa irakurrita ondorioztatuko dugu emakume lesbiana eta beltzek ez dutela zeresanik honako gai hauen guztien inguruan: existentzialismoa, erotikotasuna, emakumeen kultura eta isiltasuna, teoria feminista berrienak, edo heterosexualtasuna eta boterea. Eta zer esan nahi du, pertsonalaren eta politikoaren terminoetan, hemen bi emakume beltzek hitz egin badute ere horiek literalki azken orduan topatu izanak? Zer esan nahi du patriarkatu arrazista baten tresnak erabiltzeak patriarkatu horren beraren fruituak analizatzeko? Esan nahi du aldaketaren parametro estuenak baino ez direla posible eta baimengarri.
Lesbianen eta hirugarren munduko emakumeen kontzientziak alboratu dira, eta ondorioz hutsune handi bat dago biltzar honetan eta hemen aurkeztu diren lanetan. Adibidez, emakumeen arteko harreman materialei buruzko lanean, jabetu naiz “hau ala hori” motako elikadura-eredu bat aipatu dutela, zeinak bazter uzten baitzuen, erabat, neuk lesbiana beltz gisa dudan jakinduria. Lan horretan ez zen inondik inora aztertzen emakumeen arteko mutualitatea, babes konpartituko sistemak, lesbianen eta emakume gisa identifikatzen diren emakumeen arteko interdependentzia. Edonola ere, elikadura-eredu patriarkal horretan baino ez dute “euren burua emantzipatu nahi duten emakumeek prezio handiegia ordaintzen jasotzen dituzten emaitzetarako”, lanean irakur daitekeenez.
Emakumeentzat, batak bestea elikatzeko beharra eta desira ez da patologikoa ezpada erredimitzeko modu bat, eta jakintza horren barruan berdeskubritu nuen nik geure benetako boterea. Benetako konexio horren izu da mundu patriarkala. Soilik egitura patriarkal baten barruan izan daiteke amatasuna emakumeen esku dagoen botere sozial bakarra.
Emakumeen arteko interdependentzia askatasunerako bide bat da, zeinak Ni-ari izatea baimentzen dion, ez beste batzuk erabil dezaten, baizik eta Ni hori bera sortzaile izan dadin. Horixe da izate pasiboaren eta aktiboaren arteko aldea.
Emakumeen arteko diferentzien tolerantzia hutsa aldarrikatzea erreformismoa baino ez da. Diferentziak gure bizitzetan duen funtzio sortzailea guztiz ukatzea da. Diferentzia ez da besterik gabe toleratu behar; aitzitik, diferentzia ikusi behar dugu polaritateen funts gisa, beharrezkoa gure sormena pitz dadin dialektika baten moduan. Soilik orduan utziko dio interdependentzia beharrak mehatxuzko izateari. Soilik diferentzia-indarren interdependentzia baten barruan, betiere diferentziok onartuak eta berdintasunez tratatuak izanik, sor daiteke munduan izateko modu berriak bilatzeko boterea eta, halaber, irabazi gabeko lurralde ezezagunetan ekiteko kuraia eta babesa.
Elkarrekiko diferentzia ez-zapaltzaileen interdependentzian datza segurtasun hori, baimentzen diguna jakinduriaren kaosean barneratzea eta bertatik itzultzea gure etorkizunari buruzko zinezko begitazioekin, eta era berean boterearekin, etorkizun horixe hezurmami ditzaketen aldaketak burutzeko. Diferentzia da konexio gordin eta indartsu hori, zeinetatik gure botere pertsonala eratzen baita.
Emakumeoi erakutsi digute gure diferentziei ezikusia egiten edo gure diferentziak ikusten banaketarako eta susmorako kausa bezala, eraldaketarako indar modura beharrean. Komunitaterik gabe ez dago askapenik, soilik armistizio zaurgarri eta behin-behinekoena, norbanako baten eta bere zapalkuntzaren artean. Dena dela, komunitateak ez du esan nahi gure diferentziak galdu behar direnik, ez eta itxurak egin behar ditugunik, patetikoki, gure diferentziak existituko ez balira bezala.
Jendarte honek emakume onargarriak definitzeko zedarritu duen biribiletik kanpo gaudenok, diferentziaren arragoetan sortu garenok –pobreak, lesbianak, beltzak, zaharragoak– ondo dakigu bizirautea ez dela akademian lantzen den trebetasun bat. Bizirautea da gure diferentziak kudeatzen ikastea indargune bilaka daitezen. Nagusiaren tresnek ez dutelako sekula eraitsiko nagusiaren etxea. Agian baimenduko digute tarte batez nagusiari bere jokoan gailentzea, baina ez digute sekula ahalbidetuko egiazko aldaketa sortzea. Eta egitate hori mehatxuzkoa da soilik emakume horientzat zeintzuentzat, oraindik ere, nagusiaren etxea den irudika dezaketen babes-iturri bakarra.
Emakume pobreek eta koloreko emakumeek badakite badagoela alderik eguneroko ezkon-esklabotzaren eta prostituzioaren artean, euren alabak baitira 42. kalean ilara egiten dutenak, bezeroen zain. Teoria feminista estatubatuar zuriak ez badio zertan heldu gure arteko diferentziei eta ondorioz gure zapalkuntzaren arteko diferentziari, orduan nola egingo dio aurre honako errealitate honi, alegia, gehien-gehienetan, emakume pobreak eta kolorekoak direla beraien etxeak garbitzen eta beraien umeak zaintzen dituztenak, beraiek teoria feministari buruzko biltzarretan parte hartu bitartean? Zer teoria dago feminismo arrazistaren atzean?
Gu guztiontzako aukera irekien munduan, nork bere ikuspuntua izateak laguntzen digu ekintza politikorako bidea zabaltzen. Feminista akademikoak ez dira konturatzen diferentzia oinarrizko indargune bat dela, eta horrela, ez dute lortzen lehen lezio patriarkaletik harago joatea. Gure munduan, “banatu eta irabazi” leloa bilakatu behar da “zehaztu eta ahaldundu”.
Zergatik ez zituzten koloreko emakume gehiago bilatu biltzar honetan parte har zezaten? Zergatik pentsatu zuten niri deitu eta galdetzearekin nahikoa zela? Ni al naiz feminista beltzen izenak lortzeko iturri bakarra? Eta hizlari beltzak bere hitz-hartzearen amaiera aldera emakumeen arteko maitasun-konexio garrantzitsu eta boteretsu bat aipatu badu ere, zer gertatzen da elkar maite ez duten feministen arteko elkarlan arraza-artekoarekin?
Galdera horiek egitean feminista akademikoek sarritan erantzuten dizute “ez dakigu nori galdetu”. Baina erantzukizunaren saiheste horixe bera, itzuri egiteko aitzakia horixe bera da emakume beltzen artea erakusketetatik kanpo lagatzen duena, emakume beltzen lana argitalpen feminista gehientsuenetatik kanpo uzten duena, salbu eta noizbehinkako “Hirugarren Munduko emakumeen ale berezia”ren kasuan, edo irakurgaien zerrendetan emakume beltzen baten testua sartu behar denean nahitaez. Baina, duela gutxi, Adrienne Richek mintzaldi batean azpimarratu zuenez, kontuan hartuta feminista akademikoek hainbeste gauza ikasi dituztela azken hamar urteotan, nolatan ez dute zertxobait ikasi emakume beltzei eta gure arteko –zurien eta beltzen arteko– diferentziei buruz, baldin eta aspektu hori funtsezkoa bada mugimenduak iraun dezan?
Gaur egungo emakumeei oraindik ere eskatzen zaie gizonen ezagutza falta orekatzen saiatzeko eta gizonei irakasteko gure existentziari eta gure beharrei buruz. Zapaltzaile ororen tresna zahar eta oinarrizko bat da horixe; izan ere, modu horretan zapaldua lanpetuta ibiliko da nagusiaren kezkak asetzen. Orain esaten digute koloreko emakumeen zeregina dela emakume zuriei irakastea –horiek sekulako erresistentzia agertu badute ere– eta azaltzea gure existentzia, gure diferentziak eta zeintzuk diren bakoitzaren rolak biziraute konpartitu honetan. Energiak desbideratzeko modu bat dela iruditzen zait, eta pentsamendu patriarkal arrazistaren errepikapen tragiko bat.
Simone de Beauvoir-ek behiala esan zuen: “gure bizitzaren benetako baldintzak ezagututa atera behar ditugu geure bizitzeko indarrak eta ekiteko arrazoiak”.
Arrazakeria eta homofobia egiazko baldintzak dira gure bizitzetan, gaur eta hemen. Gutako bakoitzari eskatzen diot nor bere barruko jakinduriaren toki sakon horretara barneratzeko, eta ukitzeko bertan datzan edozein diferentziaren izu eta gorrotoa. Ikusi zer aurpegi duen. Orduantxe hasiko dira pertsonala eta politikoa geure hautu guztiak argiz bustitzen.
uztaila 21, 2014 @ Danele