Amaren abizena lehentzat hartu zuen sortzez Cherrie Lawrence Moraga denak. Baina ez hori bakarrik; erroak bereganatu zituen, hizkuntza eta identitatea, azalaren kolorearen ordainetan. Kalifornian sortu zen 1952an, ama mexikarra eta aita estatubatuarra zituen. Txikana da beraz, sortzez, lehenik, eta sinesmen hausnartuaz, gero. Standford unibertsitatean dabil lanean, eta emakume ez zurien bizitzan generoa, sexualitatea eta arraza nola elkarlotzen diren ikertzen du, baita hori kultur ekoizpenean nola islatzen den ere.
Lesbianismo txikanoari buruzko teoria berari egozten zaio. Ez dago emakume asko gai horren inguruan lanean, are gutxiago duela bi hamarkada, orduan hasi baitzen Moraga lanak argitaratzen, horregatik da bere izena eta lana erreferentziazkoa, eta eredu izan da talde gutxitu ekintzaileen ondorengo belaunaldientzako. Bere lanik ezagunena Gloria Anzalduarekin batera apailatutako This Bridge Called My Back: Writings by Radical Women of Color (1981) antologia da, kaleratzen zuen lehen lanetako bat ere izan zena. Ana Castillo eta Norma Alarconekin batera, antologia moldatu eta gaztelaniaz kaleratu zuten, Esta puente, mi espalda: Voces de mujeres tercermundistas izenarekin. Aurretik ere izan genuen elearazin lan horren berri, Elixabet San Sebastian Lasak artikuluetako bat helarazi baitzigun.
Artikulu-bilduma horretaz gainera, beste saiakera eta antologia batzuk, poesia libururen bat eta antzezlanen bat ere kaleratu ditu, bai ingelesez bai gaztelaniaz, eta beti aipatutako gaietako bat edo batzuk ardatz hartuta. Antzezlan horietako bat da Giving up the Ghost (1986), lesbianismo txikanoaz mintzo dena eta lore asko jaso zituena, besteak beste, Angela Davisen ahotik. Emakumeen arteko sareak ehuntzearen aldarriari garrantzi handia eman dio Moragak beti, eta nabarmenagoa zen, esaterako, antzezlan hori taularatu zen garaian, eskubide zibilen mugimenduek sekulako indarra baitzuten.
Gaur dakarkizuegun artikuluan, “La Güera” izenekoan, txikana izatearen jabetzeaz mintzo da, zapalketaz eta hori txikitzeko eta horri aurre egiteko emakumeen arteko sare/lankidetza beharraz. On egin!
LA GÜERA
Esperientzia pertsonala baino zerbait gehiago behar da edozein gertaeratan filosofia bat edo ikuspuntu bat irabazteko. Gertaera horri ematen diogun erantzunak eta besteen bizitzetan sartzeko gaitasunak laguntzen digute haien bizitza eta esperientziak gure egiten.
Emma Goldman
Herrialde honen ereduen arabera erabat analfabetotzat joko litzatekeen emakumearen oso ongi hezitako alaba naiz. Nire ama Santa Paulan sortu zen, Hego Kalifornian, erdialdeko haranaren zatirik handiena oraindik ere nekazaritzarako lurra zen garaian. Hogeita hamabost urte inguru eta gero, 1948an, sei alabetatik bakarra izan zen anglo batekin ezkontzen, nire aita izanen zenarekin.
Gogoan ditut nire amaren historia guztiak, segur aski berak uste baino hobeki. Kontalari bikaina da, bere bizitzako gertaera guztiak gogoratzen ditu orainaldiaren bizitasun berarekin, xehetasun guztien berri emateraino, kasuan kasuko soinekoaren itxura eta kolorea barne. Gogoan ditut bost, zazpi, bederatzi eta hamaika urterekin eskolatik ateratzen zutela lur-sailetan senideekin lan egiteko; familiarentzako lortzen zuen etekin txikiena ere aitak edarian xahutzen zuela; etxera biderik luzeenetik joaten zela aitarekin kalean ez topatzeko, balantzaka toki bererantz ibiliko baitzen. Gogoan dut amak bere adinari buruz gezurra esan zuela Tijuanako Agua Caliente lasterketa-pistan arropazain lanpostu bat lortzeko. Hamalau urte zituela, familiaren diru-iturri nagusia zen. Oraindik ere ikus dezaket ama goizeko hiruretan etxera bakarrik oinez, bere soldata osoa eta eskupekoak amari eramateko, berriz ere haurdun zegoenari.
Gerra-garaiko eta ondorengo urteetako historiak ere kontatu zizkidan: intxaurrak kraskatzeko fabrikak, Voit Rubber fabrika, eta ordenagailuen booma gero. Gogoan dut amak honenbestean egiten zuela lan auzoko elektronika-instalazio batean. Gaualdean, berandu, telebista-gailuaren aurrean esertzen zen zirkuitu-plakaren barruan kobrezko kableak biltzeko, “neska gazteagoen erritmoari eutsi” beharrari buruz mintzatzen zela. Ordurako berrogeita hamar urteak ongi pasata zituen.
Artean, nik unibertsitatean sartzeko eskolak jasotzen nituen. Eskola eta gero, amarekin joaten nintzen berarentzako lana bilatzera, edo supermerkatura bere izenean txekeak idaztera. Aurrez ongi pentsatuta izaten genuen guztia. Amak txekea sinatuta izaten zuen saltokira sartu aurretik. Gero, ordain-mahaira hurbildu ahala, hala esaten zuen kutxazainak entzuteko moduan: «laztana, aurreratu zaitez eta atera txekea», eginbehar hutsal hark gogaituko balu bezala. Inork ez zuen galderarik egiten.
Ongi hezia nintzen, eta horrek nabarmen harrotzen eta betetzen ninduen, amak esanda nik banekielako, eta horrek adoretzen ninduen, nire bizitza berea baino errazagoa izanen zela. Ongi hezia nintzen; baina hori baino gehiago, la güera nintzen: larru zuriduna. Sortzez ama txikanaren hazpegiak baina aita angloaren azala nituen, erraza zen niretzat.
Inork ez zidan halakorik esan (zuria da ongia), baina banekien zuri izatea zerbait baliozkoa zela nire familian (guztiak ziren txikanoak, aita salbu). Egiaz, nire heziketa osoa (kontziente izan nintzen aldi osoan, behintzat) nire benetako kolorea zuritzeko ahalegina izan zen. Amak jario handiz egiten bazuen ere, niri ez zidaten inoiz etxean gaztelaniaz hitz egin. Ikasitako apurra eskolan eta ahaideen eta amaren elkarrizketa-puskak entzunda jaso nuen. Diru-iturri baxuagoko beste mexikarrei “braceros” edo “wet-backs” deitzen zien amak, eta bere burua eta familia “beste motatako” jendetzat zuen. Hala ere, egia bestelakoa da, nire familia ere pobrea izan baita (batzuk oraindik ere badira) eta laborariak. Nire amak gogoan du hori, odolean darama, atzo izan balitz bezala. Baina hori ahaztu nahiko luke (zilegi denez), zeren bere ustez, maila ekonomiko hutsean bada ere, txikano izateak “gutxiago” izatea dakar. Amak bere haurrak pobreziatik eta analfabetismotik babestu nahi horretatik “anglotu” ginen gu; zenbat eta hobeki murgildu mundu zurian, orduan eta seguruagoa izanen zen gure etorkizuna.
Horren guztiaren ondorioz, egunez egun, amildegia sentitzen nuen sortu nintzenaren eta bihurtzeko hezi ninduten horren artean. Izan ere, (Goldmanek iradoki bezala) amak kontatutako historia horiek nire azal “güera” honen azpian barneratzen ziren. Ez nuen amaren bizitzan sartzea beste aukerarik / beste aukerarik ez. Bere bizitza nire barrenean sartu nuen, baina estalkia jartzeko modua izan nuen klase sozialean gora egiten zuen heterosexual zoriontsua nintzelako itxurak egiten nituen artean.
Azkenean nire lesbianismoari estalkia kendu nionean, amarekiko lotura sakon bat birsortu zen nigan. Nire larruan lesbianismoaz jabetu eta horri aurre egin ez nion arte, ez zen nigan amaren zapalketarekiko –pobrea, eskolatugabea eta txikana zelako– identifikazio eta enpatia zintzoa azaleratu. Nire lesbianismoa izan da isiltasunari eta zapalketari buruzko ikasbide aberatsena, eta pertsona askeak ez garela oroitarazteko modurik nabarmenena da oraindik ere.
Badakizu, batak bestea dakar. Urtetan jakin dut lesbiana nintzela, hezurretan sentitu dut, min eman dit jakiteak, zoratu egin nau jakiteak, atsegin hartu dut hori ezkutatuz. Isiltasuna gosetearen modukoa da. Ez ezazu zure burua engaina. Ez dute batere antzik, eta zorrotzagoa da bizitzaren zatirik handiena sabela bete-bete pasatuz gero. Ez garenean fisikoki gose, gosete psikiko eta emozionala sentitzeko luxua dugu. Gosete horrek uzten digu beste gosete mota batzuez jabetzen –norbaitek lotura egiteko arriskua hartu nahi badu, norbaitek lotura horren ondorioen ardura bere gain hartu nahi badu–. Niretzat, lotura nahitaezkoa da.
Esan nahi dut neska zuri baten antza izatearen pozak ez direla hainbesterako konturatu nintzenetik kalean jipoitu ahal nindutela bollera izateagatik. Ahizpa jipoitzen badute Beltza delako, printzipioa gutxi-asko bera da. Nolanahi begiratuta, biok jipoitzen ahal gaituzte. Lotura begi bistakoa da; eta nire familiaren kasuan, azal marroia ordez zuria izateari erantsitako pribilegioak belaunaldi bateko kontua baino ez dira.
Herri honetan, lesbianismoa pobrezia bat da; beltza izatea bezala, emakumea izatea bezala, pobrea izatea bezala. Arriskua dator zapalketak sailkatzerakoan. Arriskua dator zapalketaren nolakotasunaz jabetzeko ezintasunean. Arriskua dator zapalketari oinarri teoriko hutsetik aurre egiten saiatzean. Gure zapalketaren iturriari modu emozional eta zintzoan aurre egiten ez badiogu, gure barruko zein kanpoko etsaia identifikatzen ez badugu, ezin izanen dugu talde zapalduen artean lotura egiazko eta hierarkiarik gabekorik egin.
Bidea zailtzen denean, gure kide direlako horiek bazterrean utziko al ditugu izu-bolada arrazista/heterosexista/delako batengatik? Noren babesera bilduko dira koloreko lesbianak orduan? Horien presentzia hutsak zapalketaren sailkapena eta abstrakzioa urratzen ditu. Bizitza prekario bat besterik ez al dugu? Gure buruaren gainean dagoen “-ismo” horren aurka borrokatzea besterik ez al zaigu geratzen?
Erantzuna “bai” da, hasieran hori egiten dugu; eta sakon hausnartu behar dugu horretaz. Baina harago mugitzeko gai ez bagara, gure zapalketan gotortuko gara; bakartu eginen gaitu, errotikako bihurtu baino.
Esaterako: gizonezko lagun gay batek behin aitortu zidanez, nolabait, gizonezkoa zelako berarekiko konfiantzarik ez nuela sentitzen zuen; alegia, “sexuen gerra” bat gertatuko balitz, hil egin nezakeela sentitzen zuen. Onartu nion baietz, egin nezakeela. Nire konfiantza ezaren sorburua ulertu nahi zuen. Hala erantzun nion: «Zu ez zara emakumea. Izan emakume egun batez. Imajinatu emakume bat zarela». Aitortu zidan pentsatze hutsak ikaratu egiten zuela, zeren, berarentzat, emakume izateak esan nahi zuen gizonek bortxatutako norbait izatea. Gizonek bortxatu izan balute bezala sentitua zen inoiz; horren mamia ahaztu nahi zuen. Eztabaida horretatik atera genuena izan zen nirekin benetako aliantza bat sortzeko, zapalketaren bere zentzuaren iturri nagusiari aurre egin behar ziola. Lehenik, biktima bat izaten zer sentitzen den emozionalki onartu beharko du. Berak (edonork) zintzoki hala eginen balu, ezinezkoa litzateke besteen zapalketa mespretxatzea, salbu eta, beste behin ere, nola mindu gaituzten ahazten badugu.
Eta, hala ere, talde zapalduak etengabe dabiltza ahanzturak jota. Horren erakusgarri da klase ertain Beltz geroz eta zabalagoa, eta, bereziki, “oharkabetasun” horren joera ageriko bat gizon gay zurien artean. Izan ere, gogoratzeak ekar lezake norberaren genero, arraza, klase edo sexualitateari esker jendarte honetatik ateratzea lortu dugun edozein pribilegiori uko egitea.
Emakumeen mugimenduan, testuinguru eta sexu-joera ezberdinetako emakumeen arteko harremanak, onenean jarrita, ahulak izan dira. Uste dut fenomeno horrek agerian uzten duela galdera beldurgarri batzuei serioski aurre egiteko dugun ezintasuna: nola barneratu dut neure zapalketa? Nola zapaldu ditut nik besteak? Horiek erantzun ordez, erretorikari utzi diogu poesia-lana egiten. “Zapalketa” hitzak berak ere boterea galdu du. Hizkuntza berri bat behar dugu, emakumeek elkarri dioten beldurra eta erresistentzia zehatz-mehatz deskribatzeko hitz egokiagoak; beti dogma itxura izanen ez duten hitzak.
Hasieran koloreko emakume errotikoen antologia bat sortzera bultzatu ninduena ekarpen bat egiteko ezagutza baliotsu bat nuelako susmo sakona izan zen, nire herentzia eta testuingurua medio. Eta oraindik ere ez dut ongi ulertzen zer sentitzen den, norbere larruan, beltza izateagatik kakazten zaituztenean. Gehiago ulertzen ditut horrek dakartzan pozak: txikana izatea eta familia bat izatea sinonimoak dira niretzat. Maitatzeaz dakidana, kantatzeaz, negar egiteaz, historiak kontatzeaz, bihotzarekin eta eskuekin mintzatzeaz, baita nire arima sentitzea ere, amarekiko, izebekiko, lehengusinekiko eta beste ahaideekiko maitasunetik datozkit.
Baina hogeita zazpi urterekin, beldurgarria izan zen ohartzea arrazismo bat eta klasismo bat barneratu nituela, zeinetan zapalketaren objektua ez da soilik nire azalaz kanpoko norbait, baizik eta nire azal barruko norbait. Egiaz, hein handi batean, zapalketa horren aurkako benetako borroka, guztiontzat, norbere larruan hasten da. Txikana izateari buruz, familiari buruz baliozkotzat dudan gehiena kultura angloak eta horrekiko nire kooperazioak irauli duela ohartzeari aurre egin behar izan diot. Horretaz ez naiz gauetik goizera jabetu. Esaterako, Los Angeleseko eskola pribatu batean graduatu eta askora baizik ez nintzen konturatu ikaskideekiko alienazio erabatekoaren eta beldurraren arrazoi nagusia klasean eta kulturan zetzala. KLIK.
Graduatu eta hiru urtera, Sonoman, sagasti batean, nire lagun batek (italiar-irlandar familia langile batetik datorrena) hala esan zidan: «Cherrie, ez da harritzekoa eskolan inozo sentitu izana. Han zegoen jende gehiena zuria eta aberatsa zen». Hala zen. Beti sentitu nuen haien eta nire arteko tartea, baina esperientziari “klase” eta “kolore” hitzak jarri nizkion arte, ez zuten nire sentimenduek zentzurik izan. Urtetan, errieta egin nion nire buruari ikaskideak bezain “aske” ez nintzelako. Sinetsita nengoen haiek ni baino ausartagoak zirela –gurasoen esanen aurrean matxinatu eta landan batetik bestera ibiltzen zirelako auto-stopean, liburuak irakurtzen eta “artea” ikasten–. Aski pribilegio zituzten ateoak izateko, jainkoarren. Ez zegoen inor haien gurasoen eta nireen arteko amildegia betetzeko, haien gurasoen , Hollywoodeko zinemagileak eta nire gurasoen artean, beren bizitza jokoan egonda ere zinemagile baten izena esateko gai ez zirenak (eta hain zuzen haien bizitza jokoan ez zegoelako, ez zitzaien piperrik ere axola). Baina garaian ez nekien pribilegioei buruz deus. Zuria zen ongia. Kitto. Eta aurrera. Nahikoa hezi banindute, ez legoke kontatzeko deus.
Hiru urte barru, beste KLIK bat. Barbara Smithi idatzitako gutun batean, honela nioen:
Kontzertu batera joan nintzen, han ari zen Ntosake Shange irakurtzen. Guztiak eztanda egin zuen orduan nigan. Nire txoko sakonenean existitzen zela banekien hizkuntza batean ari zen, nire ikasketa feministetan eta baita nire idazketan ere entzungor egin nion hizkuntza batean. Ntosakek nire barruan eragin zuen hori konstatazio bat izan zen: nire poeta ibilbidean, modu askotara, nire ama beltzaren ahotsari uko egin diot –nire barruko beltzari–. Hizkuntza zuri baten soinura ohitu naiz, zeina, aitak ordezkatzen duenez, ez baitzaie nire poemen emozioei mintzatzen –amaren maitasunetik sortzen diren emozioei–.
Irakurketa asaldagarria zen. Deseroso jarri ninduen. Hainbeste eragin zidan, astebeteko izualdian murgildu bainintzen. Berriz hasieratik hasi behar nuela sentitu nuen. Klase ertaineko emakume zurien ulertzeko moduari bakarrik begiratu niola, zer eta nire eta emakume guztien izenean hitz egiteko. Zur eta lur nauka nire ignorantziak.
Auditorio hartan eserita, lehenengo aldiz muineraino ohartu nintzen urtetan uko egin diodala hobekien ezagutzen nuen hizkuntzari, entzungor egin niela hurbilen nituen hitz eta erritmoei. Ama eta izebak kuxkuxean zebiltzaneko soinuak –erdia ingelesez eta beste erdia gaztelaniaz–, sukaldean zerbeza edaten zutela. Eta eskuak, eskuak moztu dizkiet nire poemei. Baina ez solasean; hala ere, eskuei ezin genien eutsi. Hala ere, mugitzen tematzen ziren.
Irakurketak nire sustraietako kontuak banekizkiela gogoratzera behartu ninduen. Baina gogoratzeak ez dakidana jarri dit aurrez aurre. Shangeren irakurketak asaldatu ninduen niretzako aldi berean arrotza eta ohikoa den mundu bati buruz indarrez mintzatzen baitzen: «besteen bizitzan sartzeko gaitasuna». Baina ezin duzu besterik gabe ondasunak hartu eta ospa egin. Hori banekien orduan, Oakland auditorioan eserita nengoela (nire poesian banekien bezala), alegia, idaztea merezi duen gauza bakarra ezezaguna dirudien hori dela, ondorioz, beldurgarria dirudien hori.
Literatura arrazistan “ezezaguna” pertsona baten barneko “iluntasun” modura adierazten da. Antzera, beldurrari erreferentzia egiteko idazle sexistek bagina erabiliko dute, eta “heriotzaren zuloa” deituko. Kontrara, plazer handia da, besteak beste, Maxine Hong Kingstonen Woman Warrior irakurtzea, beldurrari eta alienazioari “mamu zuriak” deitzen baitie. Eta hala ere, herri honetako literatura gehienak iluna eta emea den oro gaizkia dela dioen mitoa berrindartzen du. Ondorioz, gutako bakoitzak –izan ilun edo eme, izan biak– imajinario zapaltzaile hori barneratu du nolabait. Zapaltzailea arrakastatsu aritu ohi da bere beldurrak kanporatzen, emakumeen gorputzera bideratzen, asiar, gay, elbarri, zahar, “besteago” dirudien edonorengana.
deitudazu
labezomorro eta lotsagabe
zure buruko zurian amesgaizto
zeure barruko zati
suntsiezina suntsitzeko
zeure karra
Audre Lorde
Baina zapaltzailea ez da benetan ezberdintasunaren beldur, ez antzekotasunaren bezainbeste. Beldur da ez ote dituen aurkituko beregan berak kakaztutako jendeak dituen huts eta irrika berak. Beldur dio bere erruduntasun hasiberriak mehatxatutako mugiezintasunari. Beldur da ez ote duen bere bizitza aldatu beharko ezberdin deitu dituen pertsonen larruan bere burua ikusi duelako. Beldur die mindu dituen horien guztien herrari, gorrotoari eta mendeku nahiari.
Hori da zapaltzailearen amesgaiztoa, baina ez berarena bakarrik. Guk, emakumeok, antzeko amesgaizto bat dugu, gutako bakoitza bai zapaldua bai zapaltzailea izan baita moduren batean. Beldurtzen gaitu ikusteak nola geureganatu ditugun barruraino gure zapaltzailearen balioak eta nola erabili ditugun gure buruaren nahiz besteen kontra. Beldur diogu “gizonaren” hitza hezurretaraino sartu zaigula onartzeari.
Kaltea neurtzea ekintza arriskutsua da. Pentsatzen dut nola nahi izan diodan, lesbiana feminista izanik ere, nire homofobiari muzin egin, nola gorrotatu dudan nire burua queer izateagatik. Ez nuen nahi onartu nire buruaren hautemate pertsonal sakonak ez duela “bat egin” nire “emakume identifikazio” politikarekin. Beldur izan naiz feminismoaren izenean kontu hauei “iskin egitea” hautatu duten idazle lesbianak kritikatzeko. 1979an, “betiko gay” eta “mari-mutil eta femenino” rolei buruz antzinako kontuak balira bezala mintzatzen ginen. Alde batera uzten ditugu patriarkatuaren kontzeptu hutsak direlakoan. Baina, egiaz, jendartearen lesbianekiko beldurra eta gorrotoa nirekin eraman dut batzuetan ohera. Batzuetan nire amorantea gorrotatu dut ni maitatzeagatik. Batzuetan ez naiz “nahikoa emakume” sentitu berarentzat. Bestetzuetan, ez naiz “nahikoa gizon” sentitu. Jendarte heterosexista batean bizirauten ahalegintzen den lesbiana batentzat, emozio horiek ez dute irtenbide errazik. Era berean, zuriak nagusi diren munduan, nekez saihesten ditugu arrazismoa eta horren barneratzea. Beti dago hor, elkar ukitzea gutxien espero dugun norbaitengan hezurmamitua.
Pertsona hori doi-doi ukitzen dugunean, hortxe datza erronka. Hortxe dugu aukera gure barruko amesgaiztoari begiratzeko. Baina, oro har, halako erronka baten aurrean atzera egin ohi dugu.
Behin eta berriz konturatu naiz “arrazismoaren gaia” ateratzen denean emakume zuri taldeek izan ohi duten erantzuna ezberdintasuna ukatzean datzala. Honelako eta gisako baieztapenak entzun ditut: «Tira, emakume guztiekiko dugu jarrera irekia; zergatik ez datoz (koloreko emakumeak)? Askoz gehiago ere ezin dugu egin…». Baina nekez egonen da beste gogoetarik, esaterako, taldearen beraren izaera eta egitura suposizio arrazista edo klasistetan oinarritzen ahal dela. Are garrantzitsuago, maiz emakumeek ez dute galerarik, hutsunerik edo gabeziarik sentitzen haien artean koloreko emakumerik ez dagoenean; beraz, egoera aldatzeko apenas dago gogorik. Horrek sakonki mindu nau. Azkenean iritsi naiz sinestera klase pribilegiatuko emakumeak beren zapalketaren esanahia jakitera ailegatu direnean eta direlako baizik ez dutela beraiek zer modutan zapaltzen duten pentsatzeko urratsa eman. Eta ulertu dutelako besteen zapalketak beraiei min ematen diela.
Txanponaren beste aldean koloreko emakumeen eta emakume langileen jarrera dago, klase ertaineko emakume zuriei erronka egiteari itzuri egiten baitiote. Anitzez errazagoa da zapalketa sailkatzea eta hierarkia bat ezartzea, gure bizitza aldatzeko erantzukizuna hartzea baino. Huts egin dugu, ez dugu jakin exijitzen emakume zuriak, batez ere emakume guztien izenean mintzatzen diren horiek, beren arrazismoaren erantzule izan daitezen.
Funtsean, eztabaida ez da muineraino iritsi.
Behin baino gehiagotan jarri dut zalantzan “Hirugarren Munduko emakumeek soilik” idatziko zuten antologia batean parte hartzeko eskubidea. Kritikotasunez begiratu behar izan diot kolorea aldarrikatu nahiari, garai batean non, feminista zurien sailkapen artean, baieztapen “politikoki zuzena” baita (eta batzuetan periferikoki onuragarria ere). Jakin badakit aukera izan dudala, fisikoki, aldarrikapen hori egiteko, halakorik egiteko aukerarik ez zuten emakumeen aldean, beren koloreagatik behartu dituztenak. Kontuan izan behar dut nire bizitzaren zatirik handienean, azal zuria izatearen ondorioz, balio zuriekin identifikatu eta horiek izan ditudala helburu, eta hego-kaliforniar pribilegio horretaz baliatu naizela nire kontzientziak utzi bezainbeste.
Hara, orain kolorge eta koloredun sentitzen naiz, biak. Honek haserrarazten nau: pribilegioa onartzeari uko egiten nion urteak, bai nire aurka egiten zuenean bai, jakin gabe, besteen kaltetan niri ongi zetorkidanean. Horiek ez dira errotutako kontuak. Horregatik iruditzen zait lan hau hain arriskutsua. Deskubritzeko dago oraindik. Beren larruan bizi izan dutenez, beren idazketaren larruan adierazi dutenez, arrazismoari buruz beti nik baino anitzez gehiago dakiten emakumeekin harremanetan jarrarazi nau.
Zein da nire erantzukizuna erroekiko, bai zuri eta marroi, bai gaztelania eta ingeles hiztunekiko?, pentsatzen dut. Oina bi mundutan duen emakumea naiz; eta uko egiten diot banaketari. Eztabaidarako beharra ikusten dut. Batzuetan premiazkoa dela iruditzen zait.
Baina ahots bat ez da aski, ezta bi ere, nahiz eta hor hasten den eztabaida. Nahitaezkoa da errotikako feministek elkarrekiko beldurrei eta erresistentziari aurre egin diezaioten, zeren halakorik gabe, ezinen dugu bizibidea atera. Hots, ez dugu bizirauterik izanen. Lotura hori gure barren-barrenean egin badezakegu, iraultza bat serioski hartzen badugu edo, hobeki, gure bizitzan zoriona egon daitekeela benetan sinesten badugu (benetako zoriona, ez “une onak”), elkarren beharra dugu. Guk, emakumeok, elkarren beharra dugu. Izan ere, ni/zu bakarrik, norbere buruari “helduion-izuari-lepotik” indarrez berrestea ez da aski. Benetako indarra, zuk eta biok ongi dakigunez, taldekoa da. Ezin dut zure beldur izateko atrebentzia hartu, ezta zuk nire beldur ere. Talka egin behar badugu, aurrera: manera oneko herabetasun honek hilko gaitu bestela.
Arestian aipatutako pasartean Lordek iradoki bezala, amesgaiztoari begira aurkitzen dugu ametsa. Horretan, bizirik atera dena etorkizun, agerpen batean tematzeko azaleratzen da, bai, iluna eta emea den horretatik sortutako etorkizunean tematzeko. Mugimendu feministak bizirik atera diren horien mugimendua izan behar du, etorkizun luzeko mugimendua.
1979ko irailean.
urtarrila 12, 2015 @ Garazi