“Emakumeok ez gara herriaren parte, gu gara herria”, Jule Goikoetxeari elkarrizketa

“Emakumeok ez gara herriaren parte, gu gara herria”

Jule Goikoetxeari elkarrizketa

Elkarrizketaren egilea: Maria Colera Intxausti

Elkarrizketa katalanez hemen.

Zure interbentzio eta idatzietan euskal estatu feministaren sorrera eskatzen duzu. Zertan datza estatu feminista hori?

Nik gehien jorratu dudana da estatugintza, estatugintza feminista, estatu feminista baino. Zer zentzutan? Estatua definitu daiteke era estatiko batean edo prozesu bezala, eta nik nahiago dut prozesu bezala ulertu. Eta zertan datza estatugintza feminista? Politika publikoak egiterakoan, diskurtso ofizialak artikulatzerakoan, zer den zer erabakitzerakoan —alegia, zer izango den enplegua, zer lana, nolako politika publikoak egingo diren, lana kobratuko den, edo enplegua bakarrik, edo ezer ez, zer sartuko den merkatuaren logikan eta zer ez, are gehiago, euskal estatu feminista horretan emakumezkoak edo gizonezkoak egongo ote diren, espazio publikoa nola okupatuko dugun, zer puntutaraino izango den etxea eremu publikoa edo pribatua…—, gai horiek guztiak ikuspuntu feministatik zehaztean, hain zuzen. Hori da estatugintza egitea ikuspuntu feminista batetik.

Eta hor ikuspuntu desberdinak daude, noski, ez baitago feminismo bakarra, borroka ideologikoa dago ikuspegi desberdinen artean, baina oro har estatugintza feminista hori da: galdera horiek guztiak mahai gainean jarriz eraikitzea estatua.

Eta praktikara eramanez, nola erantzuten dituzu galdera horiek, adibidez zer da espazio publikoa, zer pribatua, zer ekonomia feminista…?

Zergatik etxeak izan behar du pribatua? Zer zentzutan? Zer esan nahi du pribatu horrek? Ezetz esatea, hori ez dela pribatua, eraldatzailea da, eta ikuspuntu feministatik esan behar dugu ez dugula esanahi hori onartzen, ez dugula onartzen jarduera ekonomikoak eremu pribatukoak izatea. Zeren, berez ez dago eremu pribatu bat publikoarekiko independentea. Alegia, eremu pribatua estatutik egiten da, horregatik, estatugintza feministak errotik eraldatzen du estatua non sartu daitekeen eta non ez. Izan ere, estatu liberalek askotan esaten dute legeak denontzat berdinak izan behar direla, baina estatua ezin dela eremu pribatuan sartu. Zer da eremu pribatua, baina? Hori da gakoa.

Eta, esaten genuen moduan, biolentzia hemen familian dago batez ere, ez da estatua hemen biolentoa dena. Estatuak birsortu egiten du biolentzia, baina gizartean dago biolentzia hori. Horregatik behar dugu estatua, hain zuzen ere, biolentzia hori deseraikitzen hasteko eta beste era batera gauzatzeko beti gauzatu behar den biolentzia hori. Beti egongo baita biolentzia prozesu horretan, kontua da nola hartu estatuaren aparataje hori guztia zure helburuak erdiesteko.

Eta, orduan, zentzu horretan, estatuaren aparataje hori aldatu ezean, independentziak ez die erantzungo emakumeen beharrei, ezta?

Gauza askok erantzuten diete emakumeen beharrei. Ongizate-estatuak, adibidez, emakumeen behar askori erantzuten die: Ni nire amona baino askoz hobeto bizi naiz, eta nire birramona baino ikaragarri hobeto, eta hori ongizate-estatuari lotuta dago. Zer gertatzen da? Ongizate-estatua estatu liberala dela, demokratizatu den estatu liberal bat.

Baina hobeto bizi arren, emakumeen beharrei erantzuten dio estatu liberalak?

Ongizate-estatuak aurretik egon diren estatuek baino hobeto erantzun die nire beharrei. Ez dut esan nahi hurrengo estatuak baino hobeto. Baina ongizate-estatua estatu liberalaren demokratizazioa besterik ez da izan, hau da, pribatu kontsideratzen zen horretan sartzea estatua, gutxieneko berdintasun sozioekonomikoa ziurtatzeko, neoliberalek ziotenari entzungor eginez. Estatua, botere publikoak, kargu egin dira eta hainbat neurri ezarri dituzte indarrez, eduki dugun berdintasun gutxi hori behartua izan baita, estatuak behartu du, alegia, ez dute enpresariek edo gurasoek ekarri, estatuak baizik.

Baina estatuan dagoen indar-korrelazioaren arabera alde batek edo beste batek irabazten du, eta orain dagoen hegemonia neoliberala da: estatua murrizten ari da eta jendea hil dadila gosez. Hori da estatuaren murrizketak berekin dakarrena, ez besterik

Historian zehar, oro har, eta paradigmatikoki, indar publikoak zabaldu eta irmotu direnean indar pribatuen kontra izan da, hots, kapitalaren eta prestigioaren metaketa pribatuaren kontra. Estatuaren zabalkundeak demokratizazioa ekarri du (borroka ideologikoari esker, jakina), eta demokratizazioak emakumeen ongizatea handiagotu du. Baina ez dago demokratizaziorik estaturik gabe. Estatua oso biolentoa izan da emakumearekin, bai, gizartea oso biolentoa delako, eta estatua gizartearen birsorketa eraginkorra besterik ez da. Gizartearen ordena emakumearen menderakuntza ikaragarriaren gainean mantendu da, estatua sortu baino milaka urte lehenagotik.

Zuk, beraz, estatuaren aldeko apustu sendoa egiten duzu. Eta zer erantzuten diezu, orduan, feminista libertario eta anarkistei?

Nik oso harreman txarra daukat anarkismoarekin —ideologikoki, ez pertsonalki—, iruditzen baitzait anarkismoa liberalismoaren erroa dela, hau da, anarkismoa ezkerreko liberalismoa dela, haren oinarria indibiduoa baita, eta indibiduoek nola osatu dezaketen gizarte berdintsuago eta libreago bat autoritaterik gabe. Liberalismoaren ideologia bera, alegia. Liberalismoaren indibiduoa mozkinen eta etekinen araberako homo economicus-a da, eta anarkismoak esaten du ezetz, indibiduoa ez dela homo economicus batean oinarritu behar, eta, aldiz, gizarte libre batean indibiduoen arteko elkartruke ekonomikoek libreak behar dutela, inolako etekin eta mozkin edo diru-metaketarik bilatu gabe, autogestioan oinarrituak, beharrei egokituak, beraz, eta ez espekulazioari edo dirua egiteari. Horretaraino oso ondo. Sozialismoak ere, hein handi batean, horixe bera proposatu baitu, baina estatuak eginda.

Kontua da anarkismoa oso ideologia eta praktika politiko potentea iruditzen zaidala gauzak hausteko, ez ordea gauzak eraikitzeko. Eta hori da anarkismoaren arazoa. Anarkismoaren potentzia egiturak hauste horretan dago, oso ona da horretarako, baina ezin duzu gizarte bat eduki antolakuntzarik gabe.

Gainera, anarkismoak badu sinesmen bat oso liberala, zeinaren arabera egun bat iritsiko den non gizartean bizi diren guztiak biziko diren inolako gatazkarik eta menderakuntzarik gabe. Hori da ideia liberala par excellence. Nik ez dut horretan sinesten. Gizartean beti egongo da gatazka eta menderakuntza. Zergatik? Komunitatea osatzeak esklusioa dakarrelako beti, esklusiorik gabe ez bailitzateke komunitaterik egongo, denok izango ginateke bat eta berdina. Komunitatearen eraikuntzak beti dakar biolentzia. Eta ez hori bakarrik: Estatua existitu baino lehen eta estatua existitu eta gero beti egongo da biolentzia. Estatuak, egitekotan, biolentzia hori era eraginkorragoan birsortu edo deuseztatu egingo du. Ez gehiago, ez gutxiago.

Zer esaten diedan anarkista eta libertarioei, beraz? Ba anarkismoa oso ondo dagoela gaur egun dauzkagun egiturak hausteko, baina komunitate berria osatzerakoan, ni askoz ere gehiago joango nintzateke doktrina sozialistaren bidetik. Zer zentzutan? Jende askok uste du teoria sozialista teoria politiko bat dela, baina ez da hala, teoria ekonomiko bat da. Sozialismoak eraberritu beharra dauka, sozialismo feminista izan behar du, noski, baina antolakuntza mota horrek erakunde-multzo bat behar du ezinbestean. Zergatik? Hasteko, aberatsek ez dituztelako beren ondasunak borondatez banatuko, behartuta baino ez dute egingo, eta nork behartu ditzake? Aparatu potenteenak beti dira erakunde publikoak.

Zentzu horretan, estatua biolentziaren monopolioa duen entitatea edo instituzioa den aldetik, feminista denean zer erabilera egingo du biolentzia horretaz? Edo nola definitu daiteke biolentziaren erabilera feminista?

Berez estatuak ez dauka biolentziaren monopolioa, daukana da biolentziaren legitimitatearen monopolioa. Gauza desberdinak dira. Max Weberrek esan zuenean estatuak duela biolentziaren monopolioa guztiz irakurketa patriarkala egin zuen, emakumeok ederki baitakigu biolentziaren monopolioa ez daukala estatuak, zure senarrak baizik, zure aitak, zure ugazabak… biolentziaren monopolioa ez du inoiz eduki estatuak. Daukana da biolentzia legitimoarena, hau da, polizia, justizia-sistema, eskola eta abarrek gauzatzen dituzten biolentzia guzti horien zilegitasuna. Zergatik? Gizartearen gehiengoak erakunde horiek onartzen dituelako eta zilegitzak dituelako, hala ez balitz, ez bailukete funtzionatuko.

Eta feminismotik zer esaten dugu? Biolentzia ez dela estatuak egiten duena bakarrik. Hori da kontua. Feministok identifikatu duguna da biolentzia estatuak birsortzen duela, bai, baina biolentzia dagoela etxean, kalean, eskolan, gizarte osoan. Eta, orduan, gizarte patriarkala baldin badaukazu, estatu patriarkala edukiko duzu, kito.

Feminismotik nola ulertu beharko litzateke biolentziarena, orduan? Ba biolentziaren analisia egin beharko litzateke, era askotakoa baita: daukazu biolentzia zuzena edo fisikoa, eta gero zeharkakoa, sinbolikoa edo diskurtsiboa alegia, esanahien eta sinesmenen bidez funtzionatzen duena.

Eta ikuspegi feminista batetik ikusi behar dugu gurekiko biolentzia nondik datorren eta aldi berean guk non gauzatzen dugun biolentzia.

Gizarteak eta familiak biolentzia berezkoa duten heinean estatuak ere berezkoa du biolentzia, baina alde anitzekoa da biolentzia hori: sistema patriarkala birsortzen duen aldetik gizartean dagoen biolentzia gauzatzen du, baina, era berean, erregimen fiskalaren eraldaketaren bidez, zergen bidez, alegia, guztiona den dirua ken diezaieke aberatsei.

Eta zer leku dauka biolentzia fisikoak estatuak beharrezko dituen biolentzia horiek gauzatzeko garaian?

Zer da biolentzia fisikoa? Pobre izatea, soldata-diferentziak egotea biolentzia fisikoa baita askotan. Hau da, Manchester ekialdean 50 urterekin hiltzea eta mendebaldean 80 urterekin, hori biolentzia fisikoa da. Alegia, biolentzia sinbolikoak biolentzia materiala eragiten du ongizatean, osasun-mailan… Horregatik da hain garrantzitsua biolentzia sinbolikoa, biolentzia fisiko batzuk legitimatzeko garaian. Horri jarraiki askoz errazago onartzen ditugu zenbait biolentzia subalterno batzuekiko beste batzuekiko baino. Eta hori da identifikatu behar dena. Ez subalternoak desagertuko direlako, baizik eta subalternitatea aldatu nahi dugulako. Ez baita egia estatu feminista batean denok hobeto biziko garela; epe luzera bai, baina epe motzera ez. Estatu feministan batzuek galdu egingo dituzte beren pribilegioak, eta okerrago biziko dira, beraz.

Esaten duzu beharrezkoa dela emakumeak partikularraren parte izateari uztea, sektorea, eranskina, osagarria, gizona ez dena izateari uztea alegia, unibertsalaren erdira pasatzeko.

Egia esan unibertsaltasunaren kontzeptuarekin borroka handi samarra daukat, liberalismoak erabili duen kontzeptua baita azken gizon txuri klase ertainekoaren mundu-ikuskera unibertsal bihurtzeko: haren egia, haren arrazoia. Eta ni guztiz etsaituta nago unibertsaltasun horrekin.

Unibertsaltasuna egun definituta dagoen bezala litzateke hori, baina feminismoaren aspirazioa ez al litzateke unibertsaltasun hori lortzea?

Tira, unibertsaltasuna azken finean hegemonia kontua da: Nork lortzen duen bere egia egia orokorra izatea. Hori da hegemonia. Eta noiz bihurtzen da zerbait hegemoniko? Zerbait partikular orokor bihurtzen denean. Gizona, adibidez. Edo arrazionalitatea. Biak ala biak partikularrak dira, baina hegemoniko.

Orduan, emakumeak ezin du jarraitu sektore bat izaten demokrazian. Emakumea da unibertsala, eta kito. Zergatik? Populazioaren gehiengoa delako. Gu gara herria. Hori da kontua: gu ez gara herriaren parte, gu gara herria. Guk produzitzen dugu herria eta gu gara herria, beraz. Eta kito. Ez garena da hegemoniko.

Gainera, kopuruz ez gara gutxiengoa, gehiengoa gara. Hori da biolentzia sinbolikoa, beraz: munduaren gehiengoa gara, eta, aldi berean, gu gara prekarioenak eta mendez mende esklabizatuta egon direnak, egoera hori anormaltzat perzibitu gabe. Hori da hegemonia.

Horren haritik, Ondarroako Topaketa Feministetan esan zenuen feministok interlokutore legitimoak izan behar dugula gobernuaren edozein politikatan, 50eko hamarkadan ongizate-estatuaren itun soziala ezarri zenean sindikatuek lortu zuten bezala, haren arabera gobernuak sindikatuekin eta patronalarekin ituntzen eta kontsultatzen baititu bere politikak. Horri jarraiki, zuk esaten duzu politika guztiak feministokin kontsultatu eta itundu behar direla.

Nik proposatu nuena izan zen Feministon Estatu Kontseilua eratzea, lobby bat. Mugimendu sozialak eta alderdiak badauzkagu, eta hor jarraitu behar dute, ez daukaguna da lobby bat, denok elkartuko gaituena, bakoitza gure eremutik, presioa egiteko. Lobbya gehigarri bat da, ez du ezer kentzen, eta bertan adostu beharko genituzke aurten feministok zer hiruzpalau proposamen jorratuko ditugun —halako legea, halako diskurtsoa, halako gatazka—, helburu zehatzak lortzeko asmoz. Helburu zehatzak oso garrantzitsuak baitira, eta horien bidez ere egiten baita iraultza edo aldaketa.

Hori da emakumeok interlokutoreak izateko dugun bide bakarra, ez daukagu besterik.

Ba al dago erreferentziarik beste garai edo lekuren batekorik, adibidetzat hartu genezakeena?

Historian ez da inoiz estatu feministarik egon, ez baita inoiz gizarte feministarik egon, patriarkatuan bizi baikara mundu osoan. Gu estatu absolutistatik gatoz, azken hiru mendeetan pixkanaka demokratizatzen joan dena, baina gizonen eskutik betiere. Horregatik da guztiz berritzailea estatu feministaren proposamena, kontuan hartuta ez garela estatu liberalaz ari, edo ez tipikoaz, zeren parlamentuari eutsiko genioke beharbada, baina parte-hartzezko demokrazia sartuta. Edozein kasutan, ezin dugu gure iragana guztiz deuseztatu, dauzkagun erakundeak erabili behar ditugu, guztiz errotuta baitaude gure kultura politikoan.

Eta horregatik hitz egiten dut nik estatugintza feministaz. Ez dezala inork imajinatu estatu feministak gure ametsetako gizarte ideala ekarriko duenik, ordea. Prozesu bat da, eta prozesu horren bidez emakumeak jabetuz eta indartuz joan behar dugu, ez baitugu sinesten zer-nolako indar piloa daukagun.

Gainera, sinetsi dugu kontraboterean egon behar dugula beti, eta ez. Nik boterea nahi dut: ez naiz mundura sortu pringatu hutsa izateko beti. Eta hori da feministok lortu behar duguna: boterea eskuratu behar dugu eta gure gizarteak feministak bilakatu. Eta horretarako hegemonia eskuratu behar dugu.

Estatu komunistek —Sobiet Batasunak, Kubak eta—emakumeei ere erantzuteko borondatea izan dute hasieratik, baina ez dira inoiz estatu feministak izan. Zergatik? Zein da zure diagnostikoa? Zer akats nagusi egin dituzte feminismoaren ikuspegitik?

Bi arazo edo akats nagusi egon dira. Lehenik eta behin, Marxek oso ondo egin zuen distribuzioaren analisia, kapitala nola lortzen den, aberastasuna nola ekoizten den, gainbalioa nondik datorren, eta abar, baina ez zuen aztertu produkzioarena. Ahaztu egin zitzaion emakumeek produzitzen dutela indarra. Gizakia jada eginda dagoela hasi zuen analisia berak, gizon guztiei gertatzen zaien moduan: Hasi da mundua, berak eginda daude jada eta, orduan, gizon heldutzat ikusten dute beren burua. Eta ez, norbaitek produzitu behar ditu gizakiak, gizakia ez baita jaiotzen, egin egiten da, emakumea bezala, eta, beraz, gizonek produzitu ahal izateko, aurrena norbaitek produzitu behar ditu gizonak, eta jainkoa hilik dago, nik dakidala. Marx eta marxismo osoa zentratzen dira gizakiak, eginda dagoela, egin duen horretan. Nork egiten du, baina gizakia? Eta gizartea? Hori da feminismoak marxismoari egiten dion kritika nagusia.

Orduan, estatu komunistak eratu zituztenean gizartearen funtzionamenduak aldatu gabe jarraitu zuen, gizartearen produkzioak ia-ia berdin jarraitu zuen. Gizarte horietako gizakiak jada eginda daudela sortzen duten aberastasun estra banatzeko modua izan zen aldatu zen gauza nagusia, gizarteak nork mantentzen duen aztertu gabe, baina.

Eta horrelako sistema bat martxan jartzean ez zituzten ukitu birsortzearen eta produkzioaren oinarrizko mekanismoak, emakumeak, heziketa eta zaintza, pertsonak ekoizteko eta pertsona horiek zaintzeko emakumeek duten gaitasuna alegia. Gizonek ez baitute hori kontuan hartzen, zikoinak zuzenean Paristik ekarritako izaki arrazional, unibertsal eta autonomoak direla uste dutelako, ez dute ikusten nondik datozen.

Baina autonomotzat dute beren burua dependentzia emakumeekin daukatelako, hau da zaintzen dituztenak emakumeak direlako, baina emakumeak ez dira pertsonak, erizainak, amak, alabak dira…

Hori da, animaliak bezalakoak dira, naturalizatuta daude eta, orduan, pertsonak dira gizon txuri, autonomo, arrazional eta aberatsak. Gaur egun bizi garen sistemetan, liberalismoan, gure mundua ikusteko eran, pertsonak ikusten ditugu izaki indibidual eta arrazionalak balira bezala, eta horrek ez du inolako zerikusirik errealitatearekin.

Zer gertatu zen, beraz? Ba, beste sistema horiek emakumeen esplotazioa berdin utzi zutela, eta beren sistema hori bideragarri izateko modu bakarra zen emakumeek dohainik lan egitea, ezin funtzionatu bestela.

Bestetik, gizartea ez da estatua, eta gizonezkoek ez dituzte beren pribilegioak utzi nahi, eta, orduan, egin dezakezu iraultza, baina gizartea ezin duzu aldatu egun batetik bestera, eta iraultza eginda ere gizarteak aurreko egunean bezain patriarkal izaten jarraitzen badu… Gizarte horiek, beraz, izan dira komunista patriarkalak.

Horregatik esaten dut estatua beharrezkoa dela. Aldaketa horiek guztiak erakunde publikoetatik egin beharra dago, hezkuntza sistema, justizia-sistema, produkzio-erregimena eta erregimen fiskalak eraldatuz, etab. eta oso mantso doa, eta ezin duzu gizartetik egin.

Horregatik zure apustua estatuaren alde, gizarte feminista baterako estatu bat behar delako?

Estatuarena ez da nire apeta: estatuz osatutako Europa batean bizi gara, ez daude tribuak edo klanak, estatuak daude. Hortaz, euskaldunok badugu estatua, bi, kontua da ez direla gureak, baina eduki badugu estatua, galdera ez da beraz, estatua bai edo ez, galdera da: espainiar eta frantziar estatua edo euskal estatua. Eta hor da beharrezkoa azpimarratzea estatu hori feminista behar duela izan. Feministek hartua egotea. Iritsi da unea feministok estatua geure esku hartzeko. Makropolitikaren ordua iritsi da, mikroan bakarrik aritu gabe. Feministok boterea hartzeko garaia iritsi da.

Kontuan izanik gaur egun feminismoez hitz egiten dela, zure estatu feministaren karakterizazioa zein feminismoren araberakoa izango litzateke?

Hori ezin da aldez aurretik erabaki. Ni berez korronte jakin batekoa naiz: feminista erradikala naiz ni, baina estatista moduan badakit ezin dudala estatugintza feminista erradikala egin, feminismoak hegemonikoa izan behar duelako, hor gaudenon gehiengoaren artean erabaki beharko da beraz.

Eta nola definitzen duzu feminismo hegemonikoa? Zein ezaugarri ditu?

Gaur egun feminismo hegemonikoa da liberala. Zergatik? Gure demokraziak liberalak direlako, eta unibertsitatea liberala delako, eta, beraz, horrekin jokatu beharko genuke.

Baina, noski, feminismo desberdinak daude, eta horregatik esaten dut askotan askoz ere errazagoa dela helburu zehatzak markatzea, gure artean eztabaidatzen ibili beharrean. Eztabaida filosofikoak balio du teorikoki gauzak garatzeko, baina intzidentziarako ez du balio. Eta horregatik ni ez naiz batere purua horretan, nahiz eta ni feminista erradikala izan. Niri axola zaidana da helburua zein den, eta helburua lortzeko zer egin behar dugun. Eta adostu beharko dugu ahalik eta jende gehienarekin, eta prozesu bat denez, zenbat eta feminista gehiago konbentzitu erradikalak izan daitezken, estatugintzak gehiago joko du bide horretatik. Baina hori persuasio eta konbentzimendu kontua da: borroka ideologikoa sartzen da hor.

Esan duzu feminismo liberala dela hegemonikoa gaur egun. Espainiako Estatuan 20 urte daramatzagu berdintasun legeekin eta berdintasun teknikariekin. Zein balorazio egiten duzu politika horiei buruz?

Suposatzen dut udalaren arabera izango dela, noski. Instituzionalizazioari dagokionez nik argi daukat ezinbestekoa dela, demokratizazioaren dinamikan. Izan ere, zer da gizarte demokratikoa? Gizarte bat non gizarte antolatuak eskaera batzuk egiten dituen eta instituzioek eskaera horiek hezurmamitu behar dituzten, eta instituzionalizazioa ezinbestekoa da horretarako. Zertarako egiten baita protesta? Zure eskaerak lege bihurtu eta orokor izan daitezen, ezta? Eta dinamika horretan, instituzioetan daukazun indarraren arabera kontua bide batetik joango da edo bestetik.

Feminismoaren eskaera askoren instituzionalizazioak oso emaitza onak ekarri ditu zenbait arlotan eta oso kaltegarriak beste kasu batzuetan, amatasun bajen kasuan esaterako, gizarte patriarkal batean baja horiekin lortzen dena delako emakumeak etxean gelditzea, etxera itzultzea, gutxiago kotizatzea eta abar eta abar.

Horregatik esaten dut arazoa ez dela lege zehatz bat edo neurri zehatz bat… gizarte osoa oso patriarkala dela baizik.

Aldarrikatzen duzu beharrezkoa dela boterea hartzea, baina birsignifikatu eta birkontzeptualizatu egin behar dela botere hori. Zer da boterea zuretzako, eta nola gauzatzen da boterea hartzeko ekintza hori?

Boterea erlazio bat da, hau da, ez da pertsona boterea daukana, pertsona horrek betetzen duen espazioa baizik. Posizio sozialak —edo, Foucaultek esaten zuen bezala, subjektu-posizioak— dira boterea daukatenak, ez indibiduoak. Lehendakariak boterea dauka, bai, baina ez Urkullu delako, lehendakaria delako baizik.

Eta gero zirkuitu batzuk daude: zirkuitu-botereak deitzen direnak. Burtsako espekulazioan paperak papera egiten duen bezala, botereak ere horrelaxe funtzionatzen du, metatuz doa. Eta erlazioa izatearekin batera boterea ezagutza da.

Beraz, pertsonek ez dute boterea besterik gabe, beren erlazioen arabera dute, eta faktore asko sartzen dira hor: kapital ekonomikoa (zenbat diru daukazun), kapital kulturala (zer prestakuntza daukazun), kapital sinbolikoa (prestigioa, familia, kontaktuak, emakumea edo gizona zaren, etorkina edo bertakoa…).

Eta nola definitzen duzu gizon izate hutsak berez dakarren boterea?

Gizon bezala etiketatzen diren gorputzak berentzat eginda dagoen mundu batera jaiotzen dira: prestigioa ulertzeko era, zeri ematen zaion balioa, zer jotzen da ezagutzatzat, zer gorputz normaltzat… horrekin guztiarekin jaiotzen dira. Eta hortik datorkie boterea: beraientzat egindako mundu batean bizitzetik. Gu, berriz, leku berean egonik, justu alderantzizko egoeran gaude, eta hori da haiek identifikatzen ez dutena. Ezta ezkerrekoek ere. Ez dute identifikatzen.

Historikoki feministok ez gara inoiz boterean egon, eta gure lorpen guztiak izan dira antolakuntza eta borroka feministaren emaitza, eta horren bidez lortu dugu abortu-eskubidea, boto-eskubidea… Iruditzen zaizu adibidea izan daitekeela erakusteko instituzioak bakarrik ezin duela aldaketarik ekarri, kanpoan egon gabe antolakuntza bat hegemonia diskurtsiboa duena, bihurtzen duena ezinbesteko neurri politiko batzuk hartzea legislatibotik?

Hori da ideala dena. Zer nahi dute ezkerreko alderdiek? Nahi dute instituzioetara iritsi hor boterea dagoelako beren helburu guztiak aurrera eramateko. Baina instituzioetatik zure helburuak aurrera eraman ahal izateko masa bat behar duzu protestan dagoena, hori guztia eskatzen dagoena etengabean. Horregatik dira ezinbestekoak biak.

Ezin dugu gelditu alde batean edo bestean. Demokratizazioa edukitzeko, gizarte antolatu bat behar duzu, presioa egingo dizuna zure proposamenak gauzatzeko. Hori baita instituzioa: botere hegemonikoa gehi status quoa, gauzak egin ahal izateko. Eta biekin jokatu beharra dago, status quoa beti aldatzen baita kanpotik. Hau da, barruan egonda, baina kanpoko baliabide eta presioekin.

Mobilizaziorik handiena gaur egun mugimendu feministan dago, eta feminismoa da eskaintza politiko zehatzak egiten ari den bakarrenetakoa. Zer deritzozu horri?

Horregatik esaten dut fase honetan proposamen zehatzak egin behar ditugula. Oso testuinguru potentean gaude euskal estatu feministaren sorkuntzan aurrera egiteko, baina oso gauza zehatzen gainean aritu behar dugu, gaur egun ez baitago Che diskurtso potenterik, eta hori baita bizi dugun garaia: makrohistoria pila bat hautsi dira, eta horregatik esaten dut feminismoaren mendea izan daitekeela, serio heltzen badiogu, feminismoa delako dagoen proposamen indartsu bakarra. Gure esku dago, beraz, serio eta modu antolatuan lan egiten badugu, bagarelako masa kritiko bat oso potentea. Kontua da gu martxan jartzea, inoren zain gelditu gabe.