David Foster Wallace akorduan

(Irudia: Getty Images).

Bai, berriro ere.

Duela bost urte, gaurko egunez, arratsalde partean (zilegi bekit ordutegi-arloko alde geografikoari jaramonik ez egitea), David Foster Wallacek bi orrialdeko agur-ohar bat idatzi eta The Pale King egun hartara arte jorratzen aritu zen eleberri amaitu-gabea kaxatan antolatu zuen, segidan Karen Green emaztearekin konpartitzen zuen Claremont-eko (Kalifornia, AEB) etxeko patiora jo eta bertan bere burua urkatzeko. DFWren literaturarekiko sukar eta miresmen (ber) betean harrapatu nau urteurrenak eta desosegu handia piztu dit. Batetik, desosegu erabat neurekoia, jada ez duelako gehiago ekoiztuko eta agortzen dihoalako irakurri gabe ditudan orrialde trinkoen kopurua, DFWren literaturarekin hasi nintzenean bera dagoeneko hilda zegoen, eta, hortaz, hasiera-hasieratik izan nuen agortze progresibo horren kontzientzia argia; dena dela, liburu bat amaitzen diodan aldiro indar oldarkorragoz gorpuzten zait dolu-sentipena, irakurritako vs. irakurtzekoaren arteko balantzak gero eta gutxiago gustatzen zaidan profil desorekatua ageri baitu. Bestetik, desosegu enpatikoa ere eragiten dit, 1) DFWren amaiera nahiko tragikoak, depresioak baldekadaka lokaztutako bizitza ilun baten ostean (antzeko sentipena izaten dut Kurt Cobain, Sylvia Plath edo Ian Curtisen heriotzetan pentsatzen dudanean), eta 2) Karen Greenek iluntzeko 9ak inguruan lanetik bueltan etxeratu zenean pertsona maitatu baten lepo tolestuarekin topo egin behar izateak (pertsona maitatu baten heriotzak berez sortzen duen saminaz gain, lepoaren eta oin kulukarien irudi hori betirako iltzatzea gauzak ahaztea baimenduko ez dizun zure burmuin makiabeliko horretan, baliteke oso tetrikoa eta morbosoa izatea gaiari buruz hitz egitea baina nik neuk ezin dut saihestu, ez dago atzera bueltarik badakidalako bere burua urkatu zuela, besterik gabe bere buruaz beste egin zuela jakin izan banu baina moduaren berri izan gabe agian ez nintzateke detaile makabroak aletzen hasiko, hala ere hori jada ez da posible, eta, beraz, okurritzen zait: zergatik erabakiko ote zuen DFWk gisa horretan suizidatzea jakinik Karen Green etxera ailegatuko zela eta urkamenaren eszena sartuko zitzaiola begietatik erraietaraino? Badakit DFWk depresio grabea pairatzen zuela eta izugarri ari zela sufritzen albo-kaltedun medikazioari muzin egin zionetik; dena dela, bazuen, horrez gain, analisirako eta logikarako gaitasun beste-munduko bat eta haren narrazioak/saioak/eleberriak ezagutzen dituen edonork ondorioztatuko du mila eta hamaika buelta emango zizkiola suizidioaren eta hori nola gauzatzearen erabakiari, benetan egitera deliberatu aurretik. Horrez gain, argi dago ez zela beroaldi batean –nolabait adieraztearren– hartutako erabaki bat izan, ezpada luze hausnartutako zerbait, horren lekuko dira justu urkatu aurretik burutu zituen ekintzak, alegia, agur-oharra idaztea eta eleberria argitalpenerako antolatuta lagatzea).

Desosegu horiek eztarrian trabatuta gera ez dakizkidan, beraz, post hau, nahiz eta iazko irailean jada egin genion omenalditxo bat autoreari eta nahiz eta Garaziri esan nion astuna ez suertatzeko facebook bidezko oroigarri bat besterik ez nuela egingo. Azkenean, iritziz aldatu, testu luzeago bat hautatu eta beste mezu bat bidali nion nire blogkide pazientziadunari esanez ezin niola tentazioari eutsi (ez niola eutsi nahi) eta ea irakurriko zuen testua eta ea egingo zizkion ekarpenak, beti bezain fin.

(Mikko Kuorinki artista finlandiarraren lan bat –besteak beste– DFWren literaturan oinarrituta: Wall Piece with 200 Letters. Informazio eta irudi gehiago Kuorinkiren webgunean).

DFW eta ni

(Aldarte erabat auto-an idatzia).

Nahiko memoria ona dut (esaten didatenez; izan ere, niri beti iruditu izan zait memoria arrunta, betidanik funtzionatu dudalako horrekin eta ez naizenez sekula THC-zaleegia izan, urteak pasa ahala ez zaidalako sobera maiztu –esaldi hori idatzi izanaz damutuko naiz noizbait, dudarik gabe–, bai igarri dudan arren ñabarduretarako dexenteko makurra dudala), hori dela-eta, amorru handia ematen dit ezin zehatz-mehatz gogoraratzeak nola ailegatu nintzen DFWrengana, 2011n izan zen seguru, AEBetatik itzuli ostean eta ez bertan nengoela (autorea estatubatuarra izan arren), ziur dakidalako gaztelaniaz irakurri niola lehenengoa eta AEBetan nintzen bitartean den-dena ingelesez irakurriko nuela agindu niolako neure buruari (prentsa, e-maila eta gisakoak salbu, bistan denez), hizkuntza perfekzionatze aldera eta baita agerikoak diren bestelako arrazoi praktikoagoengatik ere. Gero, jada beste kontinente honetan bueltan, hiri handi batean bizi izan nintzen tarte batez eta ia ziurtasun osoz esan dezaket hiri horretako nire auzoko liburutegi publikoan hartu nuela nire estreinako dfw-a, La niña del pelo raro (Mondadori, 2000), Javier Calvoren gaztelaniazko itzulpen beti apartean, eta udazkenean izan zela; izan ere, urte hartako Eguberritan La Broma Infinita (Mondadori, 2011) eleberrikotea erosi nuen Gasteizko megadenda more-laranjan, Kutxak ateratzen duen kultur bonuarekin (–ia osorik gastatu nuen bonua– gaur-gaurkoz, oraindik ere la Broma da nire logelako apalategian daukadan azal gogorreko liburu bakarra eta ziurrenik garestiena ere bai); beraz, logikoki, derrigor behar nuen dagoeneko autorea ezagutu eta gustuko izan gisako inbertsio bat egiteko. Funtsean memoria ondo dabilkit horra arte baina azkura sortzen dit izen harekiko intriga nork/zerk sortu zidan ez jakiteak, oparia eskertu ezin izateak. Hiri handiagoan banituen beste bizitza batzuetako lagunak, hiri handiagokoak bertakoak zirenak, eta haiekin sarritan hitz egiten nuen literaturari buruz, kazetariak ziren (dira), eta baliteke haien bitartez iritsi izana DFWrengana, Mondadori boladan zebilen-eta, edo bestela beste autore/libururen baten bidez (modus operandi literario oso ohikoa), baina ez nuke jakingo esaten zehazki zeinen bidez, eta estrainioa eta sinesgaitza iruditzen zait. Dena dela, (gaurkoagatik) amore emango dut.

La niña del pelo rarok ni harritzea lortu zuen, are, lortu zuen a) nire buruko engranaje analitiko/logikoak klak-klak-klak-klak-klak-klak egin zezan, ohi zuena baino azkarrago, neure buruari sekula planteatu ez nizkion hainbat esangabedoa-baieztapen kolokan jartzeko (esangabedoa-baieztapen horiek sekula erabiltzen ez dituzun giharren antza dute nire baitan: zuk zure eguneroko bizitzan diharduzu eta giharrak hor daude baina ez duzu sekula haiengan pentsatzen, ez haien izatean ez haien egoeran, esan daiteke kasik zuretzat existituko ez balira bezala dela, baina orduan egun batean gaztetxean oso txanda luze bat egiten duzu, edo norbaitek ostiatzen zaitu edo erregularki egiten duzun zortzi orduko bidaia batean lotarako jarrera egokia hartzea ahazten duzu nekatuegi zaudelako, eta orduan ez-ergonomikoki seko lo gelditzen zara, eta hara, orain gihar-mamu hori ozen nabaritzen duzu, nahi dutena lortzen ez badute lurrera botatzen diren ume jasanezin horien gisara txilioka) eta DFWren ehun hitzeko esaldien erronka intelektualari segitu ahal izateko, eta lortu zuen b) narraziogintzaren aukera mugagabeen kontziente izanaraztea berriz, ohartzea lehenbizikoz posible dela edozer kontatzea, prosaikoena, absurduena, ñimiñoena, eta aldi berean irakurle bat katigatzea eztanda egingo duen arte; posible dela hartzea egoera bat, edozein, a priori hutsala eta hori xehatzea xehatzea xehatzea, egoera a priori hutsalaren inplikazio sakonenak eta adar posible guztiak azalerarazi arte, xehatzea hain fin, ezen narrazioaren amaieran egoera a priori hutsala esnifatzeko moduan dagoen, eta lortu zuen c) frogatzea oraindik ere badirela higatu eskukatu izerditu gabeko metaforak.

Ondoren, jada erdi maiteminduta buru-belarri sartu nintzen La Broma Infinitaren erraldoitasunean eta oin-oharrek oratu ninduten begietatik, ezabatu zuten nigan gera zitekeen eszeptikotasun/mesfidantza-arrasto oro; eta the rest is history, gainontzeko liburuak noiz-non-nola irakurri ditudan azaltzen hastea soberan legoke, askotxo luzatu bainaiz dagoeneko, eta, halaber, post honetarako hautu aproposenetarikoa DFWren obraren analisi burutsu bat egitea izango litzatekeen arren, horrek prestaketa eta landa-lan arretatsuagoa egitea eskatuko lidake, gauez hartzen nauten bulkada ero eta erromantiko hauetako bat baino tarte patxadatsuago, serioago eta arrazionalago bat.

Edo ez, agian ez, agian bada alternatiba are egokiagorik, asmakizun pop bat, egiatan moralaren alor labaineko galdera bat, Brief Interviews with Hideous Men narrazio-bildumatik hartutakoa. Adiorik ez, David Foster Wallace.

(Infinite Jest –La Broma Infinita–).

POP ASMAKIZUNA 7

Emakume bat ezkondu egiten da familia oso aberats bateko gizon batekin, ume bat izaten dute elkarrekin eta izugarri maite dute biek umea, baina denborak aurrera egin ahala geroz eta estimu gutxiago diote batak besteari, harik eta, azkenean, emakumeak gizonarengandik dibortziatzeko eskakizun bat aurkezten duen arte.  Hala emakumeak nola gizonak nahi dute umearen zaintza lortzea, baina emakumeak segurutzat jotzen du azkenean berarentzat izango dela, gauzak modu horretan gertatu ohi direlako dibortzio legeari esker. Baina gizonak biziki desio du zaintza. Ez dago argi aitatasun-bulkada ikaragarria sentitzen duen eta egiatan umea zaindu nahi duen, ala, bestela, mendeku hartu nahi duen dibortzioa eskatu diolako eta, beraz, emakumeari egurra eman nahi dion zaintza kenduz. Baina horrek ez du axola; izan ere, garbi dago gizonaren familia aberats eta boteretsua, oso-osorik, gizonaren alde dagoela aspektu horretan, eta familiari iruditzen zaio zaintza gizonari eman behar diotela (familiaren seme bat izanik gizonak nahi duen guztia lortu behar duela uste dute seguru asko; bai, mota horretako familia dira). Gauzak horrela, gizonaren senideak emakumearekin harremanetan jartzen dira eta jakinarazten diote mendekua hartuko dutela baldin eta emakumea haien semearekin borrokatzen bada umearen zaintza lortzeko, eta moztu egingo dutela jaio zenean umearentzat zabaldu zuten funts fiduziario miragarria, zeina nahikoa oparoa baita umeak finantza-segurtasun egokia izan dezan bizitza guztirako. Gizonarentzako zaintzarik ezean, umearentzat funts fiduziariorik ere ez da izango, esaten diote. Hortaz, emakumeak (zeinak, bidenabar esateko, ezkonaurreko akordio bat sinatu baitzuen eta ezin baitu dibortzioaren ondorioz ezer jaso ez ordainsari ez banantze-sari gisa, zaintzaren asuntua nola konpontzen den gorabehera), emakumeak zaintzari buruzko auzia abandonatzen du eta gizonari eta haren familia nazkagarriari uzten dio umearen zaintza, umeak funts fiduziarioa izaten segi dezan.

G: a) Ama ona da?[1]