Andereño izateko jarraibideak

(Irudia: Cosima Scavolini)

1983an idatzi zuen Jamaica Kincaidek lehen liburua, At the Bottom of the River. Hamar ipuinek osatzen dute autore antiguarraren opera prima, eta Karibeko haurtzaroa, iragan mendeko azken erdian birsortzen du horietan. Tonu poetikoa darabil Kincaidek, ohi duenez, eta geroko liburuetan maiz agertuko zaizkigun gaiak suma ditzakegu honetan ere, hala nola, kolonialismoa, klase sozialak eta sentimedu konplexuak.

Ipuin-liburu horretako lehenengoa ekartzen dizuegu gaurkoan, “Girl”, autorearen urtebetetze-egunaren aitzakiarekin. Alberto Martinez de la Cuadra itzultzaileak lau zertzeladatan arras ongi azaldu zituen ipuinaren nondik norakoak Nire amaren autobiografia nobelaren hitzaurrean, eta, beraz, haren hitzak hartuko ditugu. Kincaidek beste liburu bat du euskaraz, Lucy, Alex Aldekoa-Otalorak itzulia; Desclée de Brower etxeak 1997an argitaratu zuen eta ez dakigu zergatik HGLn sailkatu. Hona, beraz, Alberto Martinez de la Cuadraren hitzak gaurkoan dakarkizuegun ipuinari buruz: «Bildumako lehen istorioa, “Girl”, ezagunena da beharbada. Ama batek bere alaba nerabeari emandako agindu sail baten moduan dago idatzia, eta neskaren ahotsak birritan baino ez du eteten agindu sail hori; istorioak pertsonaia indartsu bi sortzen ditu, eta kritikatzen du nola saiatzen den ama bere alaba moldatzen maila ertaineko andereño saxoi eredugarri bat bilaka dadin, alabaren nortasuna zapalduz eta galaraziz. Orri beteko istorio horrek argi erakusten du nolako gaiak erabiliko dituen bere ondorengo lanetan: norberaren familiaren barruko zapalkuntza eta menderatzea, amaren eta alabaren arteko maitasun-gorroto harreman korapilatsua, eta kolonizatuak bere kolonizatzaileen aurka darabilen botere politiko eta kultural arteko borroka» (hitzaurre osoa hemen duzue).

Autoreari buruzko informazio gehiago nahi baduzue, jo ohiko atarietara edo begiratu hemen. On egin, eta gaixto ibili!

NESKA

JAMAICA KINCAID

Garbitu arropa zuriak astelehenean eta zabaldu harri pilan; garbitu koloretako arropak asteartean eta jarri sokan lehortzen; ez ibili eguzkipean burua estali gabe; frijitu kuia-opilak olio gozo beroan; jarri uretan azpiko arropa erantzi bezain laster; blusa polit bat egiteko kotoia erosten duzunean, begiratu ongi ez duela gomarik, bestela hondatu eginen da garbitzean; jarri beratzen arrain gazia jan aurreko gauean; egia da benna kantatzen duzula igandetako eskolan?; jan zure janaria beste inori nazka emanen ez dion moduan; igandetan ibili andereño baten gisan, eta ez bihurtzeko joera duzun putaren moduan; ez kantatu benna igandetako eskolan; ez mintzatu kaleko mutil pobreekin, ezta norabideak emateko ere; ez jan frutarik kalean, euliek jarraituko zaituzte bestela; baina oro har ez dut benna kantatzen igandetan, are gutxiago igandetako eskolan; honela josten da botoi bat; honela egiten da botoi-zulo bat josi berri duzun botoiarentzako; honela josten zaio azpildura soineko bati ikusten duzunean tolesa askatzen hasten dela eta bihurtzeko joera duzun putaren itxura izan ez dezazun; honela lisatzen da zure aitaren alkandora kakia izurrik ez izateko; honela lisatzen dira zure aitaren praka kakiak izurrik ez izateko; honela landatzen da okra-belarra, etxetik urrun, okra zuhaitzean bizi baitira inurri gorriak; taroa haztera zoazenean, gogoan izan ur asko behar duela, bestela jatean azkura izanen duzu eztarrian; honela pasatzen da erratza izkinan; honela pasatzen da erratza etxe osoan; honela pasatzen da erratza patioan; honela egiten zaio irribarre oso maite ez duzun norbaiti; honela egiten zaio irribarre batere maite ez duzun norbaiti; honela egiten zaio irribarre biziki maite duzun norbaiti; honela janzten da mahaia te-ordurako; honela janzten da mahaia afalordurako; honela janzten da mahaia gonbidatu berezi batekin afaltzeko; honela janzten da mahaia bazkaritarako; honela janzten da mahaia gosaritarako; honela jokatu behar duzu oso ongi ezagutzen ez zaituzten gizonen aurrean, horrela, ez dute berehalakoan antzemanen ez bihurtzeko abisatu nizun puta; garbitu egunero zeure gorputza, zeure listuarekin bada ere; ez jarri kokoriko puxtarrietan jokatzeko, ez zara mutiko bat, badakizu; ez hartu jendeak eskainitako lorerik, zerbait harrapatu dezakezu-eta; ez bota harriak zozoei, zeren baliteke zozoak ez izatea; honela egiten da ogi-budin bat; honela egiten da doukona bat; honela egiten da piper-gisatu bat; honela egiten da katarroaren aurkako botika on bat; honela egiten da ume bat ume izan aurretik ere kanporatzeko botika on bat; honela harrapatzen da arrain bat; honela botatzen da berriz uretara nahi ez duzun arraina, eta modu horretan zoritxarra ez da zure gain izanen; honela kikiltzen da gizon bat; honela kikiltzen zaitu gizon batek zu; honela maitatzen da gizon bat; eta horrek balio ez badu, bada beste modurik, eta horiek ere balio ez badute, ez kezkatu gehiegi harremana moztuz gero; honela egiten da tu gora, hala egin nahi baduzu, eta honela mugitu behar duzu, azkar, gainera erortzea nahi ez baduzu; honela bizirauten da; estutu beti ogia egunekoa dela jakiteko; eta okinak ez badit uzten ogia ukitzen?; zer esan nahi duzu, okinak bere ogira hurbiltzen ere uzten ez duen emakume horietako bat bihurtuko zarela azkenean?