(Azaleko irudia: Kanako Abe)
Izenburua: Aldamenekoa
Egilea: Ainara Gorostitzu Mujika
Argitalpena: Elkar, 2012
Gelditu eta ingurura begira jartzeko premiak bultzatuta ekin omen zion Ainara Gorostitzu Mujika kazetariak Aldamenekoa izanen zena idazteari. Baita buruan ostatu hartu zuten galdera geroz eta ugariagoei erantzuteko beharrak ere. Bi urte inguru luzatu zen elkarrizketa-, ikerketa- eta idazketa-prozesua bukatu zuenerako, ordea, liburua are eta pertinenteagoa zen, eta hasierako kezka pertsonala kolektibo, sozial bihurtu zitzaion. Neuk ere kezka kolektibo batetik heldu nion liburuari, gurean gripea bezala hedatzen ari den giro, jarrera eta adierazpen arriskutsuek larrituta, eta hemerotekan kritikarik ez zuela ikusteak eraman nau, berriz, iruzkin hau egitera.
Tene Mujika beka jaso zuen saiakera honek hamar historia eta hamaika pertsona migrante biltzen ditu. Hamar historia dira baina, xehetasunak gorabehera, baditu kolektibo bat(zu)en zantzuak agertzen dituzten konstanteak, edozein pertsona migratzailek bizi ditzakeen egoerak, sentipenak. Aliona, Souad, Anwar, Zuriñe, Chelo eta Armando, Pedro, Claudia, Ana eta Omar, hurrenez hurren, Errumania, Maroko, Palestina, Venezuela, Kolonbia, Nikaragua, El Salvador, Espainia eta Senegaletik Euskal Herrira etorri dira; Angele, berriz, belaunaldi oso batek egin bezala, 1964an Bidarrai betiko utzi eta Kaliforniara joan zen lan bila, eta berarekin eraman zuen garaiko Euskal Herri fededun eta tradiziozalea, egun ere harentzat eternal eta aldagaitz dirauena. Ikor Kotx-en erretratuek eta Xabier Aierdiren hitzaurreak osatzen dute liburua.
Batzuetan elkarrizketatuen ahotsa nagusi dela eta beste batzuetan erreportaje itxura handiagoz, autoreak ederki hurbiltzen gaitu migratzaile bakoitzaren testuingurura, sorterriari buruzko datu ekonomiko, politiko eta sozialak emanez; herria utzi zuteneko eta batzuetan gaur egungo egoerara garamatza, lagungarri ez ezik jakingarri ere badena. Tonu hurbila darabil, horretarako bere burua kontaketan txertatuz: «Irribarre egin diot, eta lotsaz aitortu egunen batean ikasiko dudala tea hartzen». Halakoetan, irakurlea sukalde barruraino eramateaz gainera, elkarrizketatuaren fisikoaren, jarreren eta keinuen deskribapenaren bidez, agerikoago egiten du gutako edonork ezagutzen duela Claudia, Omar edo Pedro bat. Nabarmena da bestearen diskurtsoa inplizituki bada ere agertu, ‘gu’ eta ‘haiek’ bloke itxuraz mugiezin eta aurkakoak lausotu eta topikoak apurtu nahia. Datuak eman arren, pertsonez ari garenean estatistikak alde batera utzi eta enpatia bilatzeko ahalegina. Ana Murcia elkarrizketatuak aurkezpen egunean esan bezala, dialogorako hartutako denbora, konfiantzazko eta errespetuzko harreman zintzoa sortzeko ezinbestekoa dena, elkarbizitzarako oinarria.
Konstante batzuk bai, baina aniztasuna aldi berean. Migratzeko arrazoiak politikoak, sexualak, afektiboak eta ekonomikoak dira, Bertolt Brechtek emigrante baino desterratu deituko zituen elkarrizketatuetako batzuk, beraz; gazteenaren eta helduenaren artean berrogeita hamar urteko aldea dago eta sorterria uzten lehenaren eta azkenaren artean lau hamarkada baino gehiago igaro dira. Maila ekonomiko baxukoak dira gehienak, baina bada eroso bizi denik. Azpimarratzekoak dira, besteak beste, Chelo Rincon eta Armando Valbuena errefuxiatu kolonbiarren ekintzailetza itxaropentsua eta erosotasunari arbuioa, aitaren ametsa betetzera Senegaletik etorritako Omar Sarr kale-saltzailearen ibilbide etsigarria, Ana Murciaren begirada zoli eta irribarretsua, Anwar El Hag palestinarraren determinismoa eta koherentzia eta Errumanian farmazia-arduraduna zen Aliona Mocreac literaturazalearen jakin-mina. Migratzaileekiko galderak sortzeaz gainera, haien hitzek euskal herritarron izaerari eta nortasunari buruzko gogoetak ere sustatzen dituzte. Badira kritika zorrotzak etorkinei buruzko aurreiritzi barneratuen, babes instituzional faltaren eta gure ustezko mentalitate ireki eta aurrerakoiaren inguruan. Teoriaren eta praktikaren arteko amildegiaren eta memoria historiko faltaren inguruan. Arrazismoa ez ezik, klasismoa ere gogoetagai izanen dugu, teorizazio espliziturik ez badago ere.
Liburuaren azalean agertzen den asiarraren historia faltan sumatuko du, beharbada, irakurleak, zehazki, txinatar baten hutsunea; idazleak esana da bukaeraraino saiatu zela Txinatik etorritako norbaitekin elkartzen, baina ez zuela lortu. Elkarrizketatuen kontaketa etena eta digresioz betea laburtu, hori formaz eta kohesioz jantzi eta haien ahotik atera ez denik erantsi gabe ematea ez zen prozesu erraza izanen, baina oro har ez da hutsunerik sumatzen, ezpada aurretik aipatu gabeko zerbait agertzen dela. Haria galarazten ez duten txikikeria apurrak dira, ordea, dagoeneko barruraino sartu zaizkigun bizitza horietan sakonago arakatzeko irrikaren adierazle.
Aldamenekoa II egiteko materiala ez da falta liburua kaleratu eta hiru urtera eta, oraingoan, titulitisarekin atzerrira edozein lan egitera joan behar izan duen euskaldunen bat agertuko litzateke segur aski. Liburuan ongi esaten den bezala, aldamenekoaren aldamenekoa norbera baita.
otsaila 4, 2015 @ Garazi