Guerrilla Girls

Ohiko kroniken atalekin batera nahi-eta-ezinaren kroniken atal bati ere ekin beharko genioke, zinez parte hartu nahi arren arrazoi geografiko edo logistiko edo delakoengatik harrapatu ezin izan ditugun ekimenak bertan biltzeko, kasu, joan zen astean EIZIEk Eider Rodriguez eta bost itzultzailerekin Paun burututako mintegia edo Guerrilla Girls talde estatubatuarreko kideek urri hasieran Bilbon eginiko hitzaldia. Azken horren berri Berriak eman zigun, taldeko Frida Kahlori eginiko elkarrizketaren bitartez eta kazeta berean Josebe Iturriozek, Jon Eskisabelek eta Ismael Manterolak ere jardun zuten beraien zutabeetan Guerrillek Euskal Herrian sortutako olatuaz (guztiak ere artikulu erabat gomendagarriak). Gorila-maskaradun Kahlo aditu ez izanaren eztentxoa kentzeko zerbait egitea erabaki dugu Elearazin eta taldeko ekintzaileek beraien webgunean eskegita daukaten elkarrizketa interes- eta dibertigarria euskaratzea erabaki dugu. Bertan hainbat kide mintzo zaizkigu ekimenaren sorreraz, bilakaeraz, ibilbideaz eta arrazoiez, zalantzarik gabe askoren irudimen eta gogoa piztuko du. Lee Krasnerrek adierazi bezala, guk ere susmatzen dugu emakume oro jaiotzen dela Guerrilla Girl, jabetzea da gakoa. Beraz, oraindik erdi lokartuta dauden emakume iraultzaile euskaldunak suspertzeko eta aspalditik jo ta su dihardutenen omenez, zuekin Guerrilla Girls!

Rosalba Carriera: Prentsari lehendabizikoz zuzendu gintzaizkionean, argi zegoen kode-izenak behar genituela taldeko kideak bereizteko. NPR Irrati Publiko Nazionalerako saioa grabatu genuen egunean Georgia O’Keeffe zendu zen. Orduan otu zitzaigun hildako emakume artista eta idazleen izenak erabili genitzakeela, horiek historian zuten tokia indartzeko eta gure elkarrizketetako arazoak konpontzeko. Bazirudien Georgia hilobitik mintzo zitzaigula. Oraindaino Frida Kahlo, Alma Thomas, Rosalba Carriera, Lee Krasner, Eva Hesse, Emily Carr, Paula Modersohn-Becker, Romaine Brooks, Alice Neel eta Ana Mendieta dira gurekin batu diren emakume sonatu historikoetako batzuk.  Aktiboki biltzen ari gara Rosa Bonheur, Angelica Kauffmann eta Sofonisba Anguisolla. (Noski Girl batek ez zion ideiari jaramonik egin eta GG1 izendatzen du bere burua).

G: Nola hasi zen Guerrilla Girls?

Kathe Kollwitz: 1985ean New Yorkeko Arte Moderno Museoak  An International Survey of Painting and Sculpture (Pintura eta eskulturaren nazioarteko bilduma) izeneko erakusketa zabaldu zuen. Munduko arte garaikide esanguratsuenaren laburpen ezin gaurkotuagoa behar zuen izan. 169 artistatik soilik 13 ziren emakumezkoak. Artista guztiak zuriak ziren, europarrak edo AEBetakoak. Hori nahiko txarra ez balitz, Kynaston McShine museoko arduradunak esan zuenez, erakusketan ez zegoen edozein artistak bere[1] karrera birpentsatu behar zuen. Eta horrek noski artista asko amorratu zituen, tipoak sekulako aurreiritziak zituelako argi eta garbi. Emakumeek agerraldia egin zuten museoaren aurrean, ohiko afixa eta piketearekin. Gutako batzuk parte hartu genuen eta haserre geunden ez genuelako oinezkoengan eraginik izan.

Meta Fuller: Zenbait galdera egin genizkien geure buruei. Zergatik joan zitzaien hobeto emakumeei eta artista ez-zuriei 70ko hamarkadan 80koan baino? Atzerapauso bat gertatu zen artean? Zein zen horren erantzulea? Zer egin zitekeen horren aurrean?

G: Zer egin zenuten?

Frida Kahlo: Kaltea zenbaterainokoa zen deskubritzea erabaki genuen. 5 minutu inguru ikertu ondoren konturatu ginen uste baino okerragoa zela: galeria eta museo boteretsuenek ez zeukaten ia emakume artistarik. Datuak kaleratu eta erakutsi genituenean zenbaitek esan zuten ez zela aurreiritzi kontua, baizik eta kalitate kontua. Beste zenbaitek onartu zuten diskriminazioa bazegoela baina egoera konponbiderik gabekoa iruditzen zitzaien. Boterea zuen pertsona orok, museo arduradunek, kritikariek, bildumariek, artistek berek txandapasa egiten zuten. Artistek hornitzaileei egozten zieten errua, hornitzaileek bildumariei, bildumariek kritikariei, eta abar. Talde bakoitza lotsaraztea erabaki genuen, haien datuak publikoki erakutsiz. Horiek izan ziren New Yorkeko SoHon paratu genituen lehendabiziko afixak.

G: Zergatik zarete anonimoak?

GG1: Artearen mundua oso toki txikia da. Noski bagenekien bertako pertsona boteretsuenetako batzuk salatzen bagenituen gure ibilbide artistikoari adio esan beharko geniola. Baina oro har, arazoak azpimarratu nahi genituen eta ez gure izaera edo gure lan propioa.

Lee Krasner: Bat egin genuen (gehienbat gizonezkoek osaturiko) maskaradun mendekatzaileen tradizio luzearekin, hala nola, Robin Hood, Zaldun Bakartia eta Emakume Miragarria.

G: Zergatik izendatzen duzue zeuon burua “girl” (neska)? Horrek ez al ditu feminista mordoa amorratzen?

Gertrude Stein: Bai. Apurtzaileak izan nahi genuen. Jendea amorratzea nahi genuen.

Frida Kahlo: Emakume heldu bat neska deitzeak adierazi dezake emakumea ez dagoela osatuta, ez dela heldua edo ondua. Baina guk “neska” hitza erreklamatzea erabaki genuen gure kontra erabiltzea ekiditeko. Ekintzaile homosexualek berbera egin zuten “queer” epitetoarekin.

G: Zergatik zarete Gerrillak?

Georgia O’Keeffe: Gerrilla motako guduak sortzen duen izuarekin jokatu nahi genuen, jendea beldur izan zedin ea nor eta non kolpatuko genuen hurrengo. Gainera “Guerrilla”-k hain ondo ematen du “Girl”-ekin!

G: Zeuen buruak Artearen Kontzientzia izendatzea ez al da apur bat handiustekoa?

Eva Hesse: Noski. Guztiok jakina da artistak handiusteak direla!

GG 1: Dena dela, arte munduak bere burua aztertu beharra dauka, autokritikoagoa izan behar du. Ogibide orok behar du kontzientzia bat!

G: Zergatik gorila maskarak?

Kathe Kollwitz: Guerrillak ginen gorilak izan aurretik. Prentsak iragarki argazkiak nahi izan zituen hasieratik. Mozorroa behar genuen. Ziur inork ez duela oroitzen nola lortu genuen gure larrua, baina istorio baten arabera hastapenetako bilera batean neska original batek, ortografia txarra zuenak, Gorilla idatzi zuen Guerrilla beharrean. Akats adimentsu bat izan zen. Gure mask(ara)ulinitatea eman zigun.

G: Eta zergatik gona motzak, takoi altuak eta media saretuak?

Emily Carr: Arropa horiek gorila maskararekin eramateak sexitasun femeninoaren estereotipoa zalantzan jartzen du.

Meta Fuller: Egiatan gehienetan arropa beltz gatzgabeak janzten ditugu arte munduko beste guztiek bezala. Batzuetan bai daramatzagu takoi altuak eta gona motzak. Eta hori da jendeak oroitzen duena.

G: Zergatik darabilzue umorea? Zer ekarpen egiten dio zuen mezuari?

Paula Modersohn-Becker: Emakume eta artista ez-zuri gisa arte munduan geneukan egoera hain zen negargarria, non egin genezakeen bakarra horretaz barre egitea baitzen. Hain ondo sentitzen ginen baztertzen gintuen sistema gutxietsiz eta irrigarri utziz. Halaber feministek umorerik ez dutenaren ideia zaharmindu hori dago.

Eva Hesse: Egiatan gure lehendabiziko afixak ez ziren inondik inora dibertigarriak, ezpada besterik gabe axkar-axkarrak.

G: Gizonei sarrera baimentzen diezue?

Frida Kahlo: Biziki gustatuko litzaiguke inklusiboak izatea baina zaila da gizonak topatzea, zeinak lan egin nahiko baitute dirurik edo errekonozimendurik jaso gabe.

Kathe Kollwitz: Serio jarrita, gizonezko zale mordoa ditugu eta gizonezko piloak eskatu digute taldera sartzea. Horren inguruan hausnartzen ari gara.

G: Zer motatako erantzuna jaso zuten zuen lehenengo ekintzek?

Anais Nin: Eszeptikotasuna zegoen eta baita harridura, amorrua eta berriketa mordoa. Reaganen 80ak ziren eta guztiak zeuden arrakasta gosez, inork ez zuen kexati gisa agertu nahi. Kasik ezein artistak ez zuen behi sakratuei eraso egiteko ausardiarik. Berehala GAIA bilakatu ginen afarietan, inaugurazioetan, baita kalean ere. Zeintzuk dira emakume horiek? Nolatan atrebitzen dira hori esaten? Eta zer adierazten digute beraien datuek arte munduaren inguruan? Emakume artistek maite gintuzten, ia gainontzeko guztiek gorroto gintuzten, eta inork ezin zion utzi guri buruz hitz egiteari.

G: Zer egin duzue ordutik?

GG 1: Afixa batek bestera eraman gintuen eta jada hirurogei baino gehiago burutu ditugu gure kulturan eta ez bakarrik artean nagusi diren sexismoaren eta arrazakeriaren kontra. Milaka afixa-eskaera jaso ditugu eta mundu osoan zehar paratu dituzte. Museo eta liburutegiek karpeta osoak bildu dituzte. Lau kontinentetako museo eta eskoletan hitz egin dugu ikuslego zabalen aurrean, batzuetan salatu ditugun erakunde edo norbanakoek gonbidatuta.

G: Badirudi zuen arrakastaz harrituta zaudetela. Zer espero zenuten?

Romaine Brooks: Ez genuen ezer espero. Gure etsaiekin apur bat dibertitzea eta amorru pixkat kanporatzea besterik ez genuen nahi. Baina baita ere, feminismoa (f hitza) modan jarri nahi genuen berriro, taktika eta estrategia berriekin. Sorpresa bat izan zen hainbeste jendek gurekin bat egitea eta beraien talde amorrua islatzen genuela sentitzea.

G: Zer egin duzue afixez gain?

Eva Hesse: Afixak gure komunikazio publikoena dira baina beste gauza batzuk ere egin ditugu, hala nola, iragarki panelak, aldizkari hedatzeak, protesta ekintzak eta gutun-idazketa kanpainak. Bereziki harro gaude maindire zabalak paratu izanaz museo handietako komunetan.

Rosalba Carriera: Gutun sekretuak bidali dizkiegu gaizkile laidogarriei, askotan gezurrezko sariak emanez. The New York Timeseko John Russelli 1986ko Arte Iruzkin Etorkorrenari Saria eman genion, Dorothy Dehnerren obraren kritika egitean “David Smith andereñoa” deitu zuelako, Dehnerren senar eskultore sonatuari erreferentzia eginez (urteak zeramatzeten banatuta).

Alice Neel: Genero Berdintasun Gaietako Sentsibilitateari Norman Mailer Saria Frank Stella margolariari eman genion, Helen Frankenthaler bezalako “neska” artisten lan “gihartsua” atsegin zuela esan zuenean. Txartel gorria erakutsi genion Brice Marden arte merkatuko superizarrari Vanity Fairen adierazi zuenean ez zekiela onurarik egingo zion agente emakumezkoa izateak.

Tina Modotti: Urteko Gorazarregilearen Saria Kim Levin kritikari emakumeari bidali genion, David Salleren saio baten iruzkina egiteagatik horren irudigintzaren misoginia aipatu ere gabe. (Orain gutxi Berlinen egindako mahai-inguru batean adierazi du asko eskertu zuela kritika).

Gertrude Stein: Urteurren eta Gabonetako zoriontzeak bidaltzen dizkiegu lagun zein etsaiei. Azkenengoei gogorarazten diegu “badakigu nor izan den zintzoa eta nor gaiztoa” eta aurrenekoei, aldiz, “Bakea munduan eta emakumeekiko jarrera positiboa” opa diegu.

Frida Kahlo: Michael Kimmelman arte kritikariak emakume eta artista ez-zurien kopuru duina biltzen duen erakusketa bati aurka egiten dion hurrengoan, 1993ko Whitney Bienalean aurrera eramandako kalaka histerikoan bezala, urtebeterako Midol kaxa nahikoa bidaliko dizkiogu.

G: Noizbait egotzi dizuete zuek zeuek diskriminatzaileak izatea?

Alma Thomas: Bai. Zenbait menopausiadun emakumek uste zuten haietaz barre egiten ari ginela gure kazeta Guerrilla Girls-en Beroaldiak izendatzean. Badirudi ez zekitela horrela izendatu zuen Girl-a bera beroaldiak pairatzen ari zela.

Kathe Kollwitz: Kazetari gizonezko batek oraindik ere salaketa judizialarekin mehatxatzen gaitu, Beroaldiak jasotzeagatik gizonezko zuriei emakumezko eta artista ez zuriei baino harpidetza kuota altuagoa kobratzeagatik. Bidezkoa iruditzen zitzaigun gizonezko zuriek gehiago irabazten dutelako. Esan genion salatu zitzala emakumeei ilea mozteagatik gehiago kobratzen dieten ileapaintzaileak.

Romaine Brooks: Halaber gizonezko zuri homosexual bat haserre agertu zen gizonezko zuri heterosexualek bezainbeste ordaindu behar izateagatik. Beraz gure hizkuntza berdifinitu genuen honakoa lortu arte: Irabazi ahalmen altuagoa duten gizonezko zuri heterosexualak: 12 dolar. Gainontzeko guztiak: 9 dolar.

G: Zerbaitegatik barkamena eskatu nahi?

Anais Nin: Ortografia akatsengatik.

G: Zenbat zarete?

Lee Krasner: Arrastorik ere ez. Sekretuki susmatzen dugu emakume oro jaiotzen dela Guerrilla Girl. Kontua da, haiek jabetzen laguntzea. Ziur-ziur milaka, baliteke ehun milaka, agian, milioika.

G: Nola egiten duzue lan?

Alice Neel: Azken hamar urteotan familia disfuntzional zabal, zoro baina babeslea bilakatu gara. Egunak ematen ditugu eztabaidatzen, garrasika, negar egiten, kexatzen eta iritziz aldatzen eta etengabe jaurtitzen dugu guztia lagatzearen mehatxua, gauzak nahi dugun erara egingo ez badira. Bileratik bilerarako tartean telefonoz hitz egiten dugu gure ikuspuntu desberdinak ulertzeko. Oso gutxitan bozkatzen dugu eta gehienetan kontsetsu bidez adosten dugu. Batzuek taldea uzten dute baina azkenean gehienak itzuli egiten gara, zenbait egunen, hilabeteren edo batzuetan zenbait urteren ostean. Gabonetako festak eta elkarketak zoragarriak dira. Bata besteaz arduratzen gara nahiz gauzak modu ezberdinean ikusi. Guztiok daukagu zinez maite dugun afixa bat eta zinez gorroto dugun beste bat. Adostu dugu ez-ados egon gaitezkeela. Agian hori da demokrazia.

G: Non lortzen duzue informazioa?

Violette LeDuc: Normalean galerietan, museoetan eta komunikabideetan besterik ez dugu zenbatzen.

Eva Hesse: Gure iturri onenetariko bat Art in America aldizkaria da, zeinak Urteko Gida bat argitaratzen baitu eta bertan museo eta galeriek harroki aurkezten baitituzte hurrengo urterako prestatu dituzten egitarau “diskriminatzaileak”.

Alice Neel: Erakunde askok informazio publikoa ematen dute, guk berrinterpretatzen duguna. Horrela egin genuen Whitney Museoak emakume edo artista ez-zuririk ez biltzeari buruzko erakustaldia.

GG 1: Beroaldiaken bigarren alerako gutun pedante bat idatzi genuen, geuk asmatutako graduondo-ikasle baten izenean eta bertan 150 museotako harremanetarako bulegoei galdetzen zien ea zer gertatzen zen.

Romaine Brooks: Lehenengo alerako egunak eman genituen New Yorkeko Liburutegi Publikoan jesarrita The New York Timesek 1991-92 urteetan arteaz idatzitako guztia irakurtzen. Ondoren hiri osoko iturri konfidentzialen bitartez informazioa lortu genuen kritikoen asunto ilun eta ezkutuen inguruan.

Ana Mendieta: Talde zabal, boteretsu, anonimoa gara eta horrek esan nahi du edozein izan eta edonon agertu gaitezkeela, kasu Leo Castelliren koloneko sendagilea, Mary Boones-en kirurgialari plastikoa, David Salleren ileapaintzailea edo Carl Andreren hurrengo neskalaguna.

G: Zenbatean behin biltzen zarete?

Tina Modotti: 28 egunean behin.

G: Zeinek finantzatzen zaituzte?

Georgia O’Keeffe: Hasieran geure patriketatik ordaintzen genituen afixak eta eskatu gabeko laguntzak jasotzen genituen, hala nola, New Yorkeko museo bateko idazkariak bidali ziguna honakoa esanez: “Zuen afixetako batean aipatutako museo-zaintzaile batentzat egiten dut lan. Zuzen zaudete, zakil hutsa da. Hona 25 dolar”. Batzuetan ekarpenak jasotzen ditugu arrakasta lortzen hasi diren artista emakumeengandik. Baina ez daukagu txeke handiak ematen dizkigun amabitxirik ezta Guerrilla Girl-en babeslerik. Salatu ditugun erakundeen ordainsariak onartzen ditugu betiere gure afixak erosten badituzte edo gure hitzaldiak ordaintzen badituzte.

G: Zer talde etnikok osatzen dute Guerrila Girls?

Gertrude Stein: Partaidetza sekretua da baina emakumezko ez-zurien ehunekoa biztanleria orokorrarena baino hobea da.

G: Inork esan al du zuen maskarak arrazistak direla, pertsona beltzak iraintzeko erabili izan diren oihaneko animaliak gogorarazten dituztela?

Zora Neale Hurston: Hitz egin dugu horretaz. Estereotipoak birrintzen ari gara hemen, Girl hitza erabiltzean egiten dugun bezala.

Meta Fuller: Gorilak ez dira inondik inora bigarren mailakoak edo gutxiagokoak eta hori pentsatzea homo-sapiens-zentrista izatea da.

Alma Thomas: Nahiago izango nituzkeen eski maskara larrosak.

G: Afixak egin dituzue abortu eskubideez, Golkoko Gerraz, etxegabeez, bortxaketaz, Clarence Thomas-ez eta arte munduarekin zerikusirik ez duten beste hainbat arazoz. Zergatik?

Paula Modersohn-Becker: Hainbat mundutako biztanletzat ditugu geure buruak eta ondorioz nahi dugun munduan agertu gaitezke.

Liubov Popova: Afixa eraginkorrak egiteari buruz ikasitakoa estadio zabalagoan saiatu nahi genuen.

Kathe Kollwitz: Ez dugu sistematikoki erasotzen. Modu askoz ez-orkestratuagoan gertatzen da. Partaideek ideiak eta gaiak dakarzkite taldera eta horiek afixa eraginkor bilakatzen saiatzen gara. Batzuetan gai batek guztion interesa pizten du eta ezin dugu afixa nola egin adostu, beraz, hurrengo bilera baterako uzten dugu.

Emily Carr: Gai asko interesatzen zaizkigu. Arreta kanpoko munduan jartzen dugu tarte batez, ondoren atzera artearen mundura eta gero berriz ere kanpora.

Ana Mendieta: Golkoko gerraren gisako gertaerek, zeinak biziki haserretu baikintuen, afixa mordoxka abiarazi ditzakete oso denbora laburrean.

G: Nola egiten dute aurrera artistek?

Romaine Brooks: Diskriminaziorik gabe ere, oso zaila da artista gisa arrakasta erdiestea.

Alma Thomas: Zure estudioan lan egiten duzu eta artea galerietara eramaten duzu, horiek agente gisa lan egiten baitute artista kopuru mugatu batentzat haien obrak salduz. Batzuetan galeriek ehundaka artista itxaropentsu jasotzen dituzte aste bakarrean. Halaber museoetako arduradunen arreta pizten saiatzen zara. Museoak irabazi asmorik gabeko erakunde publikoak dira, zeinak artea erosi eta erakusten baitute. Galeriek erakusten dutenak eragina du haiengan, eta alderantziz ere. Museoek galeriek baino are artista gutxiago erakusten dituzte. Kritikariek prozesua hauspotzen dute zure lana epaituz. Erronka da horien arreta lortzea, erakusketa askoz gehiago daudelako iruzkin kritikoak baino. Arte bildumalariek galerietatik erosten dute eta halaber museoetako batzordeetan parte hartzen dute, aholkularitza eskainiz (eta aholkularitza jasoz) erosi beharrekoari buruz. Artea ogibide bilakatzeko artistak sistemaren zirrikituak topatu behar ditu.

Diane Arbus: Museo eta galeriak artista bakan berberak erakutsi ohi dituzte, zeinak harrigarriki zuriak eta gizonezkoak baitira.

G: Baina artea epaitzea ez al da kalitate kontua? Emakume eta artista ez-zuriak egiatan onak balira ez al lukete beraien kasa aurrera egingo?

Lee Krasner: Arte Gorenaren mundua, alegia, museoetan eta historia liburuetan sartzen dena, jende talde murritz batek kontrolatzen du. Gure afixek behin eta berriz erakutsi diote jende horri, zein azkarrak edo asmo onekoak diren kontuan hartu gabe, emakume eta artista ez-zurien kontra egoteko eragin dituztela.

Romaine Brooks: Artean arrakasta izatea zorte eta aukera kontua da, talentua edo kalitatea izateaz gain. Zergatik dirudi gizon zuriek dutela zorte guztia? Ez da istripu zoriontsu soila. Oraindaino historian sistema ezarri dute artista zuri gizonezkoen lana sustatzeko moduan. Hori da haien zortea. Mendebaldeko kulturaren aro zaharretan babes eta tailer sistema zerabilten. Orain ez da horren ezberdina, nahiz eta babesa ez datorren gorte errealen edo Eliza Katoliko Erromatarraren bitartez, ezpada zenbait artista bultzatzen dituzten galeria jabeen, bildumalarien, kritikarien eta museoen eskutik. Diru kopuru nahikoa inbestitu dutenean artista batengan, denek jartzen dute bere aldetik artistaren izena lehen lerroetan mantentzeko eta ondorioz baita historian ere. Honela aurrera egiten duten artistak kalitatea definitzen hasten dira.

Alma Thomas: “Kalitatea” beti erabili izan da emakumeak eta artista ez-zuriak bazter uzteko.

G: Emakumezko eta artista ez-zurien artea gizonezko zuriek egiten dutenarengandik ezberdina al da?

Alice Neel: Artea bizipenen adierazpena bada eta guztiek onartzen badute generoak eta arrazak eragina duela bizipenegan, orduan logikoa litzateke haien lana ezberdina izatea.

Ana Mendieta: Hori da aldarrikatu dugun gauzetako bat. Gure ustez museo eta galerietan dagoen arteak gure kulturaren, gure zinezko kulturaren istorio osoa kontatu beharko luke, eta ez bakarrik gizonezko zurien zatia.

G: Emakume eta artista ez-zuriekiko jarrerari dagokionez artearen mundua jendartearen gainontzekoa bezalakoa da, ala kasu berezia da?

Rosalba Carriera: Jende askok uste du artea berezia dela eta ohiko ikuskatzetik at dagoela. Arteak tranzendentala izan behar duen arren artearen munduak gainontzekoen estandar berberak bete beharko lituzke. Gure ustez eskubide zibilen kontua da hauxe.

Zora Neale Hurston: Gure kulturan emakume eta gizon ez-zuriei artistak izateko aukera izatea ukatu zaie hainbat mendez. Baina hainbat salbuespen harrigarri egon dira eta horiek ere errefusatu dituzte museoek eta ezabatu dituzte historia liburuek!

Paula Modersohn-Becker: Jansonen Artearen Historiak, hots, gehien erabiltzen den testuliburuak ez zuen emakume artista bat bera ere aipatzen Janson hil zen arte. Ondoren haren semeak errepasatu zuen eta 19 handi bat sartu zuen, 2300tik.

Gertrude Stein: Bada Arte Gorenaren munduari buruzko gazki-ulertu ezagun bat, alegia masen kulturaren aurretik doala baina gure ikerketa guztiek diotenaren arabera avant garde izan beharrean derriere da. Begiratu gure afixa zeinak alderatzen baititu tradizionalki gizonezkoek egindako lanpostuetan dauden emakume kopurua eta arte  galeria handietan dauden emakume artistena (Autobus enpresak New Yorkeko arte galeriak baino jantziagoak dira). Artearen mundua posta-bulegoa baino askoz matxoagoa da.

G: Beraz ezin duzue besterik gabe zuen estudioetan gelditu, gogor lan egin eta arreta jasoko duzuenaren itxaropena gorde?

Meta Fuller: Noski ezetz. Eskubide zibilen, emakumeen aldeko eskubideen edo homosexualen eskubideen mugimenduetan beteranoa den orok badaki aurrerakuntza presioaren, protestaren eta borrokaren emaitza dela.

G: Zinez berridatzi nahi duzue artearen historia eta ezagutzen eta estimatzen ditugun artista gizonezko zuriak ezabatu?

Georgia O’Keeffe: Bai eta ez. Historia ez da finkatutako gauza estatikoa. Beti behar ditu egokitzapenak eta errepasaketak. Garai bateko artea “jenio” eta haien maisulan bakan batzuetara mugatzea begi laburrekoa da. Akats erraldoia izan da. Artista esanguratsu mordo-mordoa daude. Ez ditugu Michelangelo edo Rembrandt ahaztuko. Soilik apur bat mugitu nahi ditugu, gainontzekooi tokia uzteko!

G: Hilton Kramerrek “Kuotaren erreginak” deitu zintuzten. Benetan uste duzue erakusketa guztien %50ak emakumezko eta artista ez-zuriena behar duela?

Zora Neale Hurston: Ez dugu sekula, baina sekula kuotarik aipatu. Ez diogu sekula erakunde bati eraso egin emakume eta artista ez-zurien %50 ez erakusteagatik. Baina umiliatu egin ditugu %10 baino gutxiago erakusteagatik.

Georgia O’Keeffe: Artearen historian oraindaino gertatutakoagatik ordaintzeko erakusketa orok izan behar luke %99 emakume eta artista ez-zuriak, baina soilik datozen 400 urteetan.

G: Gorroto duzue artea deskribatzeko erabiltzen den hizkuntza. Zer dago oker maisulan, seminal eta jenio gisako hitzekin?

Frida Kahlo: Maisulan bat soilik maisu batek egin badezake eta maisu bat “kontrola edo autoritatea duen gizonezko” gisa definitzen bada, ikus dezakezu zer den borrokatzen duguna. Esklabotzaren historia kontuan hartuta hitz hori massa[2] edo massa-langatik aldatzea proposatzen dugu.

Lee Krasner: Seminal, semen izenaren adjektiboa guztiz gainerabiltzen da lorpen kreatiboak eta orijinalitatea deskribatzeko. Agh. Soilik pentsatzearekin zapore gaiztoa datorkit ahora.

Tina Modotti: Seminal hitza erabiltzeko grina sentitzen duzun hurrengoan, probatu germinalekin.

Anais Nin: Jenio hitza barrabilentzako latinezko hitzarekin loturik dago. Agian horregatik erabiltzen da hain gutxitan emakume bat deskribatzeko.

G: Artearen mundua hain ustela eta nardagarria bada, zergatik sartu nahi duzue bertara?

Kathe Kollwitz: Ez dugu guztiok pastelaren zati bat nahi. Talde anitza gara, adin desberdinak, arraza desberdinak, orientazio sexual desberdinak eta artearen munduko arrakasta maila desberdinak ditugu. Gutako batzuk SoHo sutan jarri nahi dugu, beste batzuk museo atzerabegirakoak izan dituzte jada. Aho batez uste duguna da emakumeek eta artista ez-zuriek pastelaren zati bat merezi dutela eta ez zitzaiela zati handi bat lortzea ukatu beharko, hori baldin bada desio dutena.

Violette LeDuc: Pastelaren zati bat eduki nahi izateagatik kritikatzen gaituztenek, gehienetan pastel ia osoaren jabe dira. Beste esparru batzuetan ez zituzten emakumeak horrela erasoko, adibidez, zuzenbidean lizentziatutako norbaiti enpresa bateko bazkidea izan nahi balu, eta Epaitegi Goreneko epaile.

G: Zer iritzi duzue pornografiaz?

Anais Nin: Gure asmoa iritzi bat izatea da, pornografía zer den adostu bezain laster.

G: Eta zentsuraz? Museoek arte lizuna eta iraingarria erakutsi beharko lukete?

Rosalba Carriera: Noski, betiere lan horretako zenbait emakume eta artista ez-zuriek egindakoa bada.

G: Eta gai homosexualez?

Romaine Brooks: Homosexualen eskubideen alde gaude eta gutako batzuk queer-ak gara.

Gertrude Stein: Gai homosexualez aritu gara zenbait afixetan. Adibidez Muturreko Eskuinari eskatu genion psikoanalisi saio batzuk egin zitzan, Robert Mapplethorpekiko duen interesaren iturria argitzeko.

Violette LeDuc: Aldarrikatu genuen Clarence Thomasek bere buruarentzat eskatutako pribatutasun eskubidea homosexualentzat ere hedatzea.

Alice Neel: Naturaren Legea azaltzean irrigarri utzi genuen HIESaren paranoia homofoboa.

Vanessa Bell: Beroaldiaken lehenengo alean The New York Times kazetak gai homosexualez jarduteko darabilen hizkuntza puritanoaz barre egin genuen.

Georgia O’Keeffe: Gustatuko litzaiguke sexualitate lesbiarraren inguruko artea gizonezko homosexualen sexualitatearen artea bezain serioki aintzat hartu zedin. Eta gertatzen ari da.

G: Maskaren bidez ez al diozue ihes egiten aurrera eramandako ekintzen erantzukina hartzeari? Hori ez al da koldarkeria?

Rosalba Carriera: Egiatan broma baten moduan hasi zena, gure amorruarekin zerbait eraginkorra egiteko bide gisa abiatu genuena, ikuslego zabal batekiko erantzukizun handia bilakatu da. Ez genuen horrelakorik eskatu baina maila mantentzen saiatzen ari gara. Gutako inork ez du inoiz etekinik atera Girl bat izatetik.

Ana Mendieta: Emaiguzu bake apur bat. Zaldun bakartia koldarra al zen?

G: Norbait saiatu al da inoiz zuen benetako pertsonak argitara ateratzen?

Paula Modersohn-Becker: Tipo batek mehatxatu gintuen. Baina ezin izan zuen jasan bere aurka etorriko ziren milioika feminista haserretu eta lantzadunak irudikatze hutsa.

Liubov Popova: Duela zenbait urte bi tipok afixa bat eskegi zuten beraien argazkiekin, Guerrila Girls-ak zirela esanez. Karrera estrategia arraroren bat!

G: Aldaketarik eragin duzue?

Emily Carr: Hornitzaileak, museo-arduradunak, kritikoak eta bildumalariak erantzule direla erakutsi dugu. Eta gauzak zinez hobetu dira emakume eta artista ez-zurientzat. Berrizkatura mordoarekin.

Frida Kahlo: Joan zen urtean bertan Robert Hughesek, zeinak 80ko hamarkadako erdialdean adierazi baitzuen generoa jada ez zela muga bat artearen munduan egoteko, Londonen zegoen arte estatubatuar erakusketa bat iruzkindu zuen Time aldizkariarentzat, honakoa esanez: “Ez dago Guerrilla Girl bat izan beharrik konturatzeko erakusketak ez duela emakume nahikorik”. Hori aurrerakuntza da, nahiz eta Hughes-ek ez duen bere hitza bete eta liburu honetan barkamenik eskatu iraganeko soraiotasunagatik.

Paula Modersohn-Becker: Mary Boone matxoegia da beragan ezein eraginik izan dugula onartzeko, baina ez zuen emakumerik irudikatzen guk jomugatzat hartu genuen arte.

Kathe Kollwitz: Museo-arduradunak guri koipea emateko ohitura dute kameren aurrean. Lehen ez ziguten jaramonik egiten, besterik gabe alde egingo genuelako itxaropenarekin.

Gertrude Stein: Egoera patetikoa zen. Aldatu egin behar zen. Eta gu aldaketa horren zati izan ginen.

G: Arrakastak hondatu al zaituzte?

33.3%: Bai

33.3%: Ez

Gainontzekoak: Ez dakite.

G: Nora zoazte hemendik aurrera?

Denak: Atzera hor kanpoko oihanera. Atzera lanera.

G: Azken kontu bat. Nola jasaten duzue maskara horiek egun osoan eramatea?

Emily Carr: Beroa da.

Paula Modersohn-Becker: Ez hain beroa, guk hor kanpoan jartzen dugun giroarekin alderatuta.

Alma Thomas: Hain eder gaude, zaila da kexu izatea.